Άλλη μια φορά που το όραμα του αρμόδιου υπουργού και η προσπάθεια να αφήσει το στίγμα του, μετατρέπει τους μαθητές σε «πειραματόζωα», που πασχίζουν να εξοικειωθούν και να προσαρμοστούν στις τόσες αλλαγές. Αναλλοίωτο παραμένει σε κάθε αλλαγή -είτε μιλάμε για Δέσμες, είτε για κατευθύνσεις, είτε τα εξεταζόμενα μαθήματα είναι 4 ή 13 (πραγματικός αριθμός για όσους νεότερους απορείτε!)- το άγχος των μαθητών. Όπως είχε πει και μια σοφή καθηγήτρια «ο μαθητής στην Ελλάδα είναι ο πιο σκληρά εργαζόμενος».

Με αφορμή ακόμη μία στις τόσες αλλαγές που πραγματοποιούνται στον τρόπο διεξαγωγής των Πανελληνίων εξετάσεων, το Reader.gr κάνει μια αναδρομή στην μορφή που αυτές είχαν από το 1964 μέχρι και σήμερα και στις σημαντικότερες αντιδράσεις που προκάλεσε η εφαρμογή ή η πρότασή τους.

Από το 1837, έτος ίδρυσης του Πανεπιστημίου Αθηνών, έως και το 1924, η εισαγωγή στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση γινόταν απλά με το απολυτήριο του Γυμνασίου, με κάποιες εξαιρέσεις για τους «κατ' οίκον διδαχθέντες» και τους αλλοδαπούς φοιτητές οι οποίοι εξετάζονταν από Επιτροπή Καθηγητών του Πανεπιστημίου.

Εισαγωγικές εξετάσεις εφαρμόστηκαν για πρώτη φορά το 1924-'25 με τον Ν. 2905/27-7-1922, στη Φυσικομαθηματική Σχολή και το 1926 στις υπόλοιπες σχολές του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έως το 1961-'62 οι εισαγωγικές εξετάσεις διοργανώνονταν ανά εκπαιδευτικό Ίδρυμα και ο υποψήφιος – μαθητής μπορούσε να λάβει μέρος σε όσες ήθελε σε διάφορα Ιδρύματα. Μοναδική αλλαγή σε αυτό το σύστημα ήταν οι εξετάσεις κατά τα έτη 1938-1940, όπου κατά κάποιον τρόπο οι μαθητές εξετάζονταν όχι στα Ιδρύματα της επιλογής τους αλλά στις έδρες των Γενικών Επιθεωρητών Μέσης Εκπαίδευσης, πράγμα που σημαίνει ότι εξετάστηκαν σε κοινά θέματα και βαθμολογήθηκαν από Επιτροπές ορισμένες από το υπουργείο.

Τα σημεία προβληματισμού από το 1964 μέχρι και σήμερα, που οι Πανελλήνιες εξετάσεις διεξάγονται όχι στα Ιδρύματα εισαγωγής αλλά στα σχολεία και με κοινή εξεταστέα ύλη, αφορούν κυρίως το αδιάβλητο της διαδικασίας, τον αριθμό των εξεταζόμενων μαθημάτων, την εξεταστέα ύλη, τον τρόπο βαθμολόγησης, τη συμμετοχή ή μη του βαθμού Απολυτήριου στο μέσο όρο των Εξετάσεων, τον καθορισμό του αριθμού των εισακτέων και την αποδέσμευση του τρόπου εισαγωγής στις Σχολές από τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.

Οι εξετάσεις του 1964 είναι οι πρώτες που οργάνωσε το υπουργείο Παιδείας, με επικεφαλής τον Γεώργιο Παπανδρέου, κεντρικά και ενιαία για όλα τα ΑΕΙ. Σε αυτές, οι Σχολές χωρίστηκαν σε 4 ομάδες, ο υποψήφιος μπορούσε να συμμετάσχει στις εξετάσεις δύο των πολύ ομάδων και εξεταζόταν σε 4 μαθήματα, με συντελεστή από 2 έως 7. Για την εισαγωγή των μαθητών στα Ιδρύματα μετρούσε μόνο ο Μέσος Όρος των γραπτών.

Το 1965-'66 καταργούνται οι εισαγωγικές εξετάσεις για το Γυμνάσιο, καθιερώνεται η εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση και η δωρεάν παιδεία και αναφορικά με την εισαγωγή στα Ανώτερα και Ανώτατα Ιδρύματα, καθιερώνεται το Ακαδημαϊκό Απολυτήριο. Το Ακαδημαϊκό Απολυτήριο ήταν δύο τύπων, Α' και Β' και τα εξεταστέα μαθήματα ήταν και για τους δύο τα ίδια: Αρχαία Ελληνικά, Νέα Ελληνικά, Μαθηματικά, Φυσικά και Ιστορία. Οι υποψήφιοι της Θεολογικής, Νομικής και Φιλοσοφικής εξετάζονταν επιπλέον στα Λατινικά, οι υποψήφιοι των τμημάτων ξένων γλωσσών των Φιλοσοφικών τμημάτων σε ξένη γλώσσα και οι υποψήφιοι των Αρχιτεκτονικών Σχολών στο Σχέδιο.

Το 1967 καταργείται το Ακαδημαϊκό Απολυτήριο και επανέρχεται το πρότερο σύστημα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αλλά με μεικτά χαρακτηριστικά. Οι εξετάσεις διενεργούνται στις έδρες των Πανεπιστημίων, τα θέματα είναι κοινά και η βαθμολόγηση γινόταν με κλίμακα 0-20 από καθηγητές ΑΕΙ, Λυκειάρχες και Γυμνασιάρχες. Οι σχολές των ΑΕΙ χωρίστηκαν σε 12 κύκλους με ανάλογα εξεταζόμενα μαθήματα.

Μετά την πτώση της Χούντας, και επί υπουργίας Γεωργίου Ράλλη η μεταρρύθμιση του 1976 έφερε σημαντικές μεταβολές στην εκπαίδευση, μεταξύ των οποίων η κατάργηση των εξετάσεων εισαγωγής στα Ιδρύματα από τα ίδια τα ιδρύματα και η αντικατάστασή τους από γενικές αντικειμενικές εξετάσεις για όλες τις σχολές γνωστές ως εξετάσεις Ακαδημαϊκού Απολυτηρίου. Εδώ συναντάμε για πρώτη φορά τη διάκριση Γενικού και Τεχνικού Λυκείου, οι απόφοιτοι των οποίων είχαν εξίσου δυνατότητα συμμετοχής στις πανελλήνιες εξετάσεις.

Το 1980 οι εξετάσεις αλλάζουν τελείως μορφή, εισάγεται ο όρος «Πανελλήνιες Εξετάσεις» δύο Τύπων, Α' και Β' και οι σχολές των Πανεπιστημίων χωρίζονται σε Θεωρητικής (Φιλοσοφικές, Θεολογικές, Νομικές) και Θετικής Κατεύθυνσης (Πολυτεχνικές, Φυσικομαθηματικές και Ιατρικές). Οι Οικονομικές Σχολές εντάχθηκαν και στους δύο τύπους. Οι σημαντικότερες αλλαγές αυτού του συστήματος είναι ο περιορισμός της εξεταστέας ύλης και η συμμετοχή όλων των μαθητών στις εξετάσεις ανεξάρτητα από την επιθυμία τους να ενταχθούν σε κάποιο Ανώτατο Ίδρυμα.

Το 1983, επί υπουργίας Απόστολου Κακλαμάνη, καθιερώνονται οι Δέσμες. Πρόκειται για το μακροβιότερο σύστημα Εξετάσεων που εφαρμόστηκε ποτέ στην Ελλάδα, το οποίο με διάφορες τροποποιήσεις, ίσχυσε έως το 1999. Με το νέο σύστημα καθιερώθηκαν 4 Δέσμες μαθημάτων και αντίστοιχα σχολών που μπορούσε να εξεταστεί και να δηλώσει ο υποψήφιος. Το 1988, υπουργός Παιδείας αναλαμβάνει ο Γεώργιος Παπανδρέου και η βασική τροποποίηση αφορά το γεγονός ότι οι μαθητές δεν είναι πια υποχρεωμένοι να συμμετάσχουν στις εισαγωγικές εξετάσεις, για να πάρουν Απολυτήριο Λυκείου. Το 1991, επί υπουργίας Γεωργίου Σουφλιά, μπαίνουν για πρώτη φορά οι συντελεστές βαρύτητας στα μαθήματα που εξετάζονται πανελλαδικά.

Το βασικό μειονέκτημα αυτού το συστήματος ήταν ότι η «εξειδίκευση» των 4 μαθημάτων ευνόησε την άνθηση των φροντιστηρίων και οι μαθητές αποφοιτούσαν από το Λύκειο χωρίς γνώσεις γενικής παιδείας, αφού όλη η προσπάθεια συγκεντρωνόταν στα 4 μαθήματα στα οποία εξετάζονταν.

Μια από τις μεγαλύτερες και πιο παρατεταμένες αναταράξεις στο χώρο της Μέσης Εκπαίδευσης σημειώνεται με τις μαθητικές καταλήψεις που πραγματοποιούνται από το Νοέμβριο του 1998 έως τον Ιανουάριο του 1999, όταν υπουργός Παιδείας αναλαμβάνει ο Γεράσιμος Αρσένης. Χιλιάδες μαθητές κατεβαίνουν στους δρόμους και μέχρι τις αρχές του Δεκεμβρίου 1998, τα 2/3 των Λυκείων της χώρας και περίπου 200 Γυμνάσια τελούν υπό κατάληψη. Κύριο αίτημα των μαθητών η αλλαγή στο εξεταστικό σύστημα του Ενιαίου Λυκείου και στα ΤΕΕ. Ο νέος νόμος υποχρέωνε τους μαθητές να εξεταστούν τόσο στη β' όσο και στη γ' Λυκείου σε 13-14 πανελλαδικά εξεταζόμενα μαθήματα προκειμένου να εισαχθούν στα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Οι κινητοποιήσεις συνεχίζονται με την ίδια περίπου ένταση και έκταση μέχρι τις πρώτες μέρες του Φεβρουαρίου του 1999. Το σύνθημα «Κάτσε καλά, Γεράσιμε» έχει μείνει από τότε στην εκπαιδευτική ιστορία. 

Το 2001, ο Πέτρος Ευθυμίου αναλαμβάνει ουσιαστικά να καταργήσει την μεταρρύθμιση της προηγούμενης ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας και ο αριθμός των πανελλαδικώς εξεταζόμενων μαθημάτων πέφτει στα εννιά και για τις δύο τελευταίες τάξεις του λυκείου. Το 2006, επικεφαλής του υπουργείου αναλαμβάνει η Μαριέττα Γιαννάκου και τα μαθήματα μειώνονται εκ νέου σε έξι. Επίσης, για πρώτη φορά ο αριθμός των «ισόβιων φοιτητών» και η αδυναμία των Ιδρυμάτων να συντηρηθούν, «φέρνουν» την βάση του «10», την οποία οι μαθητές πρέπει να πιάσουν στις εξετάσεις, για να μπουν σε πανεπιστημιακή σχολή.

Το 2016, ο Νίκος Φίλης αναλαμβάνει το υπουργείο Παιδείας και εφαρμόζει το Νέο Σύστημα των Πανελληνίων Εξετάσεων που μοιάζει αρκετά με το σύστημα των Δεσμών. Οι μαθητές της γ' Λυκείου επιλέγουν μία Ομάδα Μαθημάτων Προσανατολισμού (Ανθρωπιστικών, Θετικών, Οικονομίας & Πληροφορικής) που επιτρέπει την πρόσβαση σε συγκεκριμένο Επιστημονικό Πεδίο.

reader.gr

της Γιώτας Ρουγκαλά