Του Νίκου Τσούλια  

 Απορούμε (και εξανιστάμεθα ηθικολογώντας με προχειρότητα και ελαφρότητα) με την πυκνότητα των γεγονότων της σχολικής βίας. Απορούμε και δεν μπορούμε να ερμηνεύσουμε πειστικά την όλο και μεγαλύτερη αύξηση των ψυχολογικών προβλημάτων στους μαθητές και στους νέους. Απορούμε και δεν έχουμε άποψη για την όλο και μεγαλύτερη μονομερή προσκόλληση παιδιών και νέων στο διαδίκτυο με την ταυτόχρονη απομόνωσή τους από παρέες και φιλίες.  

 Δίνουμε άπειρες επεξηγήσεις – προσωπικές, πολιτικές, κοινωνιολογικές – για αυτές τις δυσάρεστες εξελίξεις. Και θεωρώ ότι όλες αυτές οι όψεις φωτίζουν πλευρές των προβλημάτων που προαναφέρθηκαν. Όμως δεν αγγίζουν τον πυρήνα τους, τη βασική αιτία τους. Είναι το έλλειμμα αγάπης, η μη καλλιέργεια του συναισθήματος, η μη ουμανιστική διαπαιδαγώγηση των παιδιών που γεννούν την αποξένωση, την αλλοτρίωση, την επιδερμική φιλία, τη σκίαση της χαράς και της αισιοδοξίας, την υπονόμευση του αγώνα για τη ζωή.  

 Οι μαθητές δεν γνωρίζουν την αγάπη που έχουν ανάγκη και στο βαθμό που απαιτείται ούτε στην οικογένεια ούτε στο σχολείο και φυσικά δεν διαπαιδαγωγούνται σε αυτή!   

 Όμως, η αγάπη δεν είναι για τους αδύνατους ανθρώπους ούτε τους κάνει ευάλωτους, όπως γενικά πιστεύεται. Η αγάπη ανοίγει τη σκέψη του ανθρώπου. Προάγει το συναισθηματισμό του. Καλλιεργεί τις ευαισθησίες του. Εξημερώνει τα πάθη. Εξευγενίζει τις συμπεριφορές. Εξανθρωπίζει την προσωπικότητα. Ολοκληρώνει χρηστούς χαρακτήρες. Εξυψώνει την ψυχή. Η αγάπη είναι το άλας της ζωής, το φως του πνεύματος!   

 Μόνο αυτή μπορεί να οδηγεί στην ομορφιά και στο νόημα της ζωής. Να καταλαγιάζει υπαρξιακές αγωνίες και να προάγει την αναζήτηση ως στοιχείο δημιουργικής δύναμης. Ο άνθρωπος γίνεται δυνάμει άνθρωπος με την κατάκτηση της λογικής και την ανάδυση της συνείδησης. Όμως ο άνθρωπος γίνεται οριστικά άνθρωπος με την απόλυτη προσχώρησή του στον κόσμο της αγάπης. Τότε μόνο ολοκληρώνεται.   

 Η αγάπη θεωρείται δεδομένη στους κόλπους της οικογένειας. Είναι ο ισχυρός συνεκτικός δεσμός. Συνενώνει τους ανθρώπους σε έναν ενιαίο και αδιαίρετο κόσμο. Αλλά πρέπει να εκφράζεται και να καλλιεργείται. Δεν προκύπτει ως αυτόματη λειτουργία. Και κάτι άλλο. Αυτή η κραταιά αγάπη εντός της οικογένειας πρέπει και να εξάγεται εκτός αυτής. Αν τούτο δεν συμβαίνει, τότε είναι ελλειμματική ή μάλλον δεν έχει τον πυρήνα της. Γιατί η αγάπη ή θα χαρακτηρίζει τον άνθρωπο σε κάθε του έκφρασή του και ενέργειά του ή θα είναι ένα ακαθόριστο συναίσθημα που θα κινείται κυρίως στη λογική του στενού προσωπικού συμφέροντος· θα είναι δηλαδή απόλυτα παρακμιακή και δεν θα έχει σχέση με την ουσία της.   

 Στο σχολείο υπάρχει αγάπη αλλά δεν ολοκληρώνεται. Και μάλιστα μπορούμε να ισχυριστούμε ότι στις μικρές ηλικίες έχει μεγάλη πέραση (νηπιαγωγείο, δημοτικό) και όσο πάμε προς τα πάνω ξεθωριάζει η παρουσία της. Η αγάπη μεταξύ εκπαιδευτικών και εκπαιδευόμενων είναι απαραίτητο στοιχείο για τη μάθηση και τη διαπαιδαγώγηση.   

 Όλοι ξέρουμε ότι οι μαθητές συμμετέχουν πιο ενεργητικά το μάθημα των εκπαιδευτικών που αγαπούν ή συμπαθούν και ότι βάζουν τείχη στους εκπαιδευτικούς που αντιπαθούν. Και ξέρουμε επίσης, εμείς οι εκπαιδευτικοί, ότι η αγάπη των μαθητών μας δίνει τη μεγαλύτερη δύναμη για να ευδοκιμήσει το έργο μας και είναι η πρώτη των πρώτων επιβράβευσή μας για όλη τη ζωή μας! Αν λοιπόν είναι τόσο ισχυρή η ανάγκη της αγάπης στο σχολείο, γιατί δεν την καλλιεργούμε, γιατί δεν μιλάμε γι’ αυτή;    

 Αλλά υπάρχει και η κοινωνιολογική και η κοσμοθεωρητική πλευρά. Γιατί ένας πολίτης να συμμετέχει σε κοινωνικούς αγώνες, σε μορφωτικές και πολιτισμικές πρωτοβουλίες, αν δεν αγαπά τους ανθρώπους, αν δεν πιστεύει στην δικαιοσύνη, στην ισότητα, στην αλληλεγγύη, στη συνεργατικότητα, στη φιλία – απλά και μόνο γιατί είναι μέλος ενός κατ’ όνομα προοδευτικού κόμματος; Ο Π. Φρέιρε αναδεικνύει την αγάπη ως υπέρτατη αξία για μια δίκαιη κοινωνία. «Το θάρρος να αγαπάς όχι μόνο δεν είναι βόλεμα μ’ έναν άδικο κόσμο, αλλά είναι αντίθετα η αλλαγή αυτού του κόσμου για χάρη της όλο και μεγαλύτερης απελευθέρωσης του ανθρώπου».   

 Μπορούμε να μη μιλάμε για το πιο βασικό στοιχείο της ζωής στην οικογένεια, στο σχολείο, στους κοινωνικούς θεσμούς; Τότε ποιο μπορεί να είναι ο βασικός σκοπός της αγωγής; Μήπως έχουμε προσχωρήσει στον εμπορευματοποιημένο τρόπο ζωής παραμερίζοντας κάθε ανθρωπιστική αξία; Ο Τζον Ντιούι είχε προσεγγίσει έγκαιρα αυτή την εξέλιξη. «Ενώ οι εκπαιδευτικοί φωστήρες μας διατείνονται ότι η εκπαίδευση έχει σαν στόχο την καλλιέργεια και την ανάπτυξη της προσωπικότητας, οι περισσότεροι απ’ αυτούς, που περνάνε από τα θρανία του σχολείου, τη βλέπουν μονάχα σαν ένα αποκλειστικό πρακτικό εφόδιο, για την απόκτηση μεγαλύτερης ευμάρειας».   Αν το σχολείο δεν αναδείξει την αγάπη ως την κορωνίδα της λειτουργίας του και της αποστολής του, δεν μπορεί να διαπαιδαγωγήσει. Αλλά τότε δεν θα έχει μεταπέσει σε έναν θεσμό παροχής γνώσεων και δεξιοτήτων; Δεν θα έχει υπονομεύσει την ίδια την «ιδρυτική του πράξη»;