Την έχουμε μυθοποιήσει σαν ένα από τα πιο φωτεινά στοιχεία της ιστορίας του ανθρώπου, γιατί υπήρξε το πιο λαμπρό εκδοτικό κέντρο της εποχής των αλεξανδρινών χρόνων. Εμείς δε οι Έλληνες την έχουμε μέσα στην ψυχή μας, γιατί πάντα είχε και έχει άρωμα ελληνικό, άρωμα ουμανιστικό.

      Κάθε άνθρωπος του πνεύματος έπρεπε να έλθει εδώ και να υπηρετήσει τις πνευματικές του ανησυχίες και αναζητήσεις με τον πιο αποτελεσματικό έργο. Οι μεγάλοι διανοητές της εποχής (Αριστοτέλης, Ευκλείδης, Αρχιμήδης κλπ ) εδώ θήτευσαν ένα μέρος της πνευματικής τους ζωής, όπου ουσιαστικά γίνονταν «γονιμοποιήσεις» ιδεών και πολιτισμών, αφού ο θεσμός της Βιβλιοθήκης και του Μουσείου λειτουργούσαν ως το πρώτο παγκόσμιας ολκής πανεπιστήμιο στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η Πέργαμος θα προσπαθήσει να γίνει το πιο ανταγωνιστικό μέρος στην μορφωτική ακτινοβολία της Αλεξάνδρειας, αλλά δεν θα καταφέρει να υπερβεί την αίγλη της μεγαλύτερης και της πιο θρυλικής βιβλιοθήκης στην ιστορία. Τα βιβλία θα εκφράζονται στις γλώσσες της εποχής, με μια ιδιαίτερα πολυπολιτισμική φροντίδα, και ιδιαίτερα στην ελληνική γλώσσα – που είναι η ligua franca του «γνωστού κόσμου» - κάθε σημαντική πτυχή της γνώσης.

      Αλλά δεν θα έχουμε μόνο τη συνέκφραση των δημιουργικών δυνάμεων του ανθρώπου, αφού η Βιβλιοθήκη θα γίνει στόχαστρο των φονταμενταλιστικών και των σκοταδιστικών κύκλων κάθε λογής θρησκεύματος και τελικά θα πέσει θύμα του φανατισμού κατά τη γνώσης, κατά της πνευματικής καλλιέργειας και της χειραφέτησης του ανθρώπου. Ο «ιερός τρόμος» θα καταλύσει ένα από τα πιο διαφωτιστικά «παραδείγματα» του ανθρώπινου πολιτισμού με τον πιο σκαιό τρόπο.

      Ας δούμε μερικές πτυχές του όλου εγχειρήματος μέσα από μια σχετική βιβλιογραφική αναφορά της wikipedia. «Σύμφωνα με τον Αριστέα ο Δημήτριος ώθησε τον Πτολεμαίο να συγκεντρώσει μια συλλογή βιβλίων για τη βασιλεία και τη διακυβέρνηση έτσι όπως τη διατύπωσε ο Πλάτων και επιπλέον να μαζέψει βιβλία από όλους τους λαούς του κόσμου… Ήταν η μεγάλη φιλοδοξία του Πτολεμαίου να συσσωρεύσει όλη τη γνώση, που οδήγησε αυτές τις μικρές συλλογές στην επικράτεια μιας αληθινής βιβλιοθήκης. Ο  Τζέτζης αναφέρει, αρκετούς αιώνες αργότερα, ότι ο Καλλίμαχος κατέγραψε 400.000 μικτούς παπύρους… Οι μέθοδοι που χρησιμοποίησαν οι διάδοχοι του Πτολεμαίου προκειμένου να πετύχουν το σκοπό τους ήταν σίγουρα μοναδικές. Ο Πτολεμαίος Γ΄ συνέταξε μια επιστολή "προς όλους τους ηγεμόνες του κόσμου", ζητώντας να δανειστεί τα βιβλία τους. Επίσης, όλα τα πλοία που ελλιμενίζονταν στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας, ήταν υποχρεωμένα να υποστούν έρευνα όχι για λαθρεμπόριο, αλλά για παπύρους που αντιγράφονταν και παραδίδονταν πίσω στους κατόχους τους».

      Η ίδρυση της σύγχρονης βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας ήταν μια γλυκιά εκδίκηση κατά των σκοτεινών δυνάμεων, κατά της πνευματικής καθήλωσης του ανθρώπου. Ωστόσο, η απώλεια της θρυλικής αρχαίας βιβλιοθήκης πάντα θα είναι μια ζέουσα πληγή για όλους τους βιβλιόφιλους, για όλους τους εραστές των γραμμάτων και του πολιτισμού και θα δημιουργεί μια ιερή φαντασίωση, πώς θα ήταν ο σημερινός κόσμος αν η Βιβλιοθήκη των βιβλιοθηκών παρέμενε “ζωντανή” μέχρι τις ημέρες μας;

Νίκος Τσούλιας