Νέα μελέτη Εκτίμησης Αντικτύπου για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση δημοσίευσε χθες στην ιστοσελίδα του το Υπουργείο Παιδείας. 

 Πρόκειται για μελέτη μεταγενέστερη από εκείνη που είχε παρουσιάσει τον περασμένο Ιούλιο κατόπιν πολλών αντιδράσεων. Η χθεσινή, εκπονήθηκε από το Εργαστήριο Νομικής Πληροφορικής της Νομικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, περιλαμβάνει 57 σελίδες και, όπως αναφέρει, πρόκειται για τροποποιημένη εκδοχή αρχικής Μελέτης που υποβλήθηκε στην ΑΠΔΠΧ την 15.05.2020, προκειμένου αφ’ ενός να υλοποιηθούν οι συστάσεις της ΑΠΔΠΧ σύμφωνα με τη Γνωμοδότηση υπ’ αρ. 4/2020 και αφ’ ετέρου να ενσωματωθούν οι αλλαγές της νομοθεσίας δυνάμει των οποίων τροποποιήθηκε η εφαρμοζόμενη για την παροχή της τηλεκπαίδευσης διαδικασία.

Αυτό έγινε καθώς την 7.9.2020 η ΑΠΔΠΧ εξέδωσε τη Γνωμοδότηση υπ’ αρ. 4/2020 με την οποία: Έκρινε νόμιμη την κατά το άρθρο 63 του Ν. 4686/2020 σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Κάλεσε το ΥΠΑΙΘ να τροποποιήσει και συμπληρώσει την από 15.05.2020 Μελέτη ΕΑΠΔ σε αποκλειστική προθεσμία τριών (3) μηνών από τη δημοσίευση της εν λόγω Γνωμοδότησης. Επέτρεψε την εξ αποστάσεως εκπαίδευση στις υπαγόμενες στο ΥΠΑΙΘ σχολικές μονάδες της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης κατά τη διάρκεια του ως άνω τριμήνου, εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις που προβλέπονται στο άρθρο 63 του Ν. 4686/2020, όπως ισχύει μετά την τροποποίησή του με την από 10.8.2020 ΠΝΠ.

Ετσι, την 8.9.2020 το ΥΠΑΙΘ ανέθεσε στο Εργαστήριο Νομικής Πληροφορικής της Νομικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) την αναθεώρηση της από 15.5.2020 Μελέτης ΕΑΠΔ, δυνάμει του από 10.7.2020 συναφθέντος Μνημονίου Συνεργασίας μεταξύ του ΥΠΑΙΘ και του ΕΚΠΑ.

Αξιοσημείωτο είναι ότι, όπως δυστυχώς συνηθίζει εδώ και καιρό σε αρκετά θέματα, το υπουργείο Παιδείας ανάρτησε τη μελέτη χωρίς να ειδοποιήσει κανέναν σε άσχετο σημείο της ιστοσελίδας του, ουσιαστικά "κρύβοντάς" την μέσα στη δημοσιότητα και καθιστώντας την έτσι ορατή μόνο για όσους έχουν εσωτερική πληροφόρηση. Φυσικά δεν την ανακοίνωσε στον Τύπο, στον οποίον σπεύδει να ανακοινώνει ακόμα και τις μικρότερες πρωτοβουλίες των στελεχών

Τα 7 συμπεράσματα

Η μελέτη καταλήγει στα ακόλουθα συμπεράσματα:

1. Δεν παραβιάζονται οι θεμελιώδεις αρχές επεξεργασίας των προσωπικών δεδομένων. Η δραστηριότητα επεξεργασίας ικανοποιεί την αρχή της αναλογικότητας. Υλοποιείται, δε, σύμφωνα με τη νομοθεσία (Ν. 4686/2020), όλως εξαιρετικώς προς το δημόσιο συμφέρον και συγκεκριμένα για τη διασφάλιση των συνταγματικών αγαθών της παιδείας και της δημόσιας υγείας.

2. Οι κίνδυνοι για τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των φυσικών προσώπων αξιολογήθηκαν με όρους σοβαρότητας και πιθανότητας επέλευσης / εμφάνισης και κρίθηκαν αποδεκτοί, υπό την προϋπόθεση της ορθής εφαρμογής των εγκεκριμένων μέτρων. Η αξιολόγηση έλαβε ιδιαιτέρως υπ’ όψιν ότι η τηλεκπαίδευση αποτελεί μέτρο που δύναται εκ του νόμου να εφαρμοσθεί μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις.

3. Στη διαδικασία ενεπλάκησαν ανεξάρτητοι εμπειρογνώμονες, ήτοι φορείς Εκπαιδευτικής Πολιτικής και ακαδημαϊκοί διαφορετικών γνωστικών αντικειμένων (διδακτικής, ψηφιακών συστημάτων-ηλεκτρονικής μάθησης , ψηφιακής ασφάλειας, ψυχιατρικής, κοινωνιολογίας), οι οποίοι διατύπωσαν γνώμη επί των πλεονεκτημάτων της σύγχρονης τηλεκπαίδευσης («κλασικής» και «ταυτόχρονης»), επί των κινδύνων που αυτή συνεπάγεται, αλλά και επί των μέτρων που προτείνεται να ληφθούν για τη βέλτιστη εφαρμογή της.

4. Οι υπολειπόμενοι κίνδυνοι, σύμφωνα και με την άποψη της Υπευθύνου Προστασίας Δεδομένων, δεν κρίνονται υψηλοί, οπότε δεν απαιτείται διαβούλευση με την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (άρθρο 36§1 ΓΚΠΔ). Βεβαίως, η παρούσα θα υποβληθεί στην ΑΠΔΠΧ κατ’ εφαρμογήν της Γνωμοδότησης 4/2020.

5. Έχει παρασχεθεί η απαιτούμενη, σύμφωνα με τα άρθρα 12-14 ΓΚΠΔ, ενημέρωση στα Υποκείμενα των Δεδομένων.

6. Το ΥΠΑΙΘ, σε συνεργασία με τους Εκτελούντες την Επεξεργασία, είναι σε θέση να ικανοποιήσουν τα δικαιώματα των Υποκειμένων.

7. Η γνώμη των εκπροσώπων των Υποκειμένων ελήφθη υπ’ όψιν. Οι λόγοι που η τελική απόφαση του ΥΠΑΙΘ διαφέρει από τις γνώμες που διατύπωσαν οι εκπρόσωποι των Υποκειμένων τεκμηριώνεται στις υποβληθείσες στην ΑΠΔΠΧ Απόψεις, οι οποίες και τους κοινοποιήθηκαν.

Για την προστασία των δεδομένων

Για το θέμα της προστασίας δεδομένων, η μελέτη μεταξύ άλλων αναφέρει:

Η καταγραφή ήχου και εικόνας των μαθητών και των εκπαιδευτικών συνιστά επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Οι πρώτοι ανήκουν στην προστατευόμενη από το Σ21 και τον ΓΚΠΔ κατηγορία των παιδιών και οι δεύτεροι στην κατηγορία των εργαζομένων. Είναι επίσης εμφανές ότι o Κανονισμός διαχέεται από την ανάγκη για την προστασία ειδικώς των παιδιών. Ενδεικτικώς στην αιτ. σκ. 38 αποτυπώνεται ο λόγος ειδικής προστασίας για τα παιδιά, καθώς αυτά μπορεί να έχουν μικρότερη επίγνωση των σχετικών κινδύνων, συνεπειών και εγγυήσεων και των δικαιωμάτων τους σε σχέση με την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. 57. Σχετικά με την προστασία των δεδομένων των εργαζόμενων εκπαιδευτικών, αυτή δεν οδηγεί στη δίχως άλλο απαγόρευση της συλλογής, επεξεργασίας και χρήσεώς τους, αλλά υποχρεώνει τον κοινό νομοθέτη να καθιερώσει ένα περιοριστικό θεσμικό πλαίσιο, εντός του οποίου καθίσταται θεμιτή η συλλογή, επεξεργασία και χρήση των προσωπικών δεδομένων των εργαζομένων που συλλέγονται με τεχνικά μέσα. Κατά τούτο χρήσιμη για την κατανόηση της προστασίας των δεδομένων των εργαζομένων είναι η Γνώμη 8/2001 της Ομάδας Εργασίας του άρ. 29, σύμφωνα με την οποία, κάθε συλλογή, χρήση ή αποθήκευση πληροφοριών σχετικών µε τους εργαζομένους µε ηλεκτρονικά μέσα εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της νομοθεσίας για την προστασία των δεδομένων.

Η επεξεργασία δεδομένων ήχου και εικόνας στο εργασιακό πλαίσιο εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της νομοθεσίας για την προστασία των δεδομένων και η παρακολούθηση των εργαζομένων µέσω μαγνητοσκόπησης (βίντεο) καλύπτεται από τις διατάξεις του ΓΚΠΔ και των εθνικών νόμων μεταφοράς του. Κατά την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που αναφέρονται στους εργαζομένους, οι εργοδότες επιβάλλεται πάντα να έχουν κατά νου τις θεμελιώδεις αρχές προστασίας των δεδομένων.

Συγκεκριμένα, τα δεδομένα πρέπει να συλλέγονται για καθορισμένους, σαφείς και νόμιμους σκοπούς και η μεταγενέστερη επεξεργασία τους πρέπει να συμβιβάζεται µε τους σκοπούς αυτούς. Οι εργαζόμενοι πρέπει τουλάχιστον να γνωρίζουν ποια δεδομένα, τα οποία τους αφορούν, συλλέγει ο εργοδότης (απευθείας ή από τις πηγές), και τους σκοπούς των πράξεων επεξεργασίας που σχεδιάζονται ή εκτελούνται µε τα δεδομένα αυτά επί του παρόντος ή στο μέλλον. Η διαφάνεια εξασφαλίζεται µε την παροχή στον ενδιαφερόμενο του δικαιώματος πρόσβασης στα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που τον αφορούν και µε την υποχρέωση κοινοποίησης των υπεύθυνων επεξεργασίας των δεδομένων στις αρχές ελέγχου, σύμφωνα µε την εκάστοτε εθνική νομοθεσία. Περαιτέρω, η επεξεργασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που αφορούν τους εργαζομένους πρέπει να είναι νόμιμη.

Για την «Ταυτόχρονη» τηλεκπαίδευση.

Αντίστοιχα προς τα ανωτέρω εξετάζεται εάν η «ταυτόχρονη» σύγχρονη εκπαίδευση είναι κατάλληλη για την προστασία του συνταγματικού αγαθού της παιδείας, ιδίως ενόψει των διαφορετικών αναγκών των μαθητών/τριών ανά βαθμίδα. Προς τούτο, λαμβάνεται υπ’ όψιν, η εγγράφως διατυπωθείσα γνώμη του Ομότιμου Καθηγητή Διδακτικής του ΕΚΠΑ, ΗΛΙΑ ΜΑΤΣΑΓΓΟΥΡΑ (Σχετ. 16), ο οποίος προετείνει «τέσσερα σχήματα συνδυασμού της διδασκαλίας στη σχολική αίθουσα με εναλλακτικές μορφές εξ αποστάσεως εκπαίδευσης στις σχολικές μονάδες της χώρας μας. Σχήματα που διατηρούν μαθητές στη σχολική αίθουσα, παιδαγωγικά, προτάσσονται των υπολοίπων».

Τρία (3) απο τα προταθέντα σχήματα, ήτοι α) η εξ αποστάσεως διδασκαλία από τον εκπαιδευτικό της τάξης ή άλλον εκπαιδευτικό του σχολείου στο πλαίσιο ειδικού Ωρολόγιου Προγράμματος, β) η «ταυτόχρονη» τηλεκπαίδευση, γ) η σύσταση «ανεξάρτητων τμημάτων» στα οποία διδάσκουν εκπαιδευτικοί που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες (ή λοιποί εκπαιδευτικοί), εξασφαλίζουν τη διατήρηση των μαθητών στη φυσική τάξη  και, ως εκ τούτου, εξετάζονται περαιτέρω.

Ως βασικό μειονέκτημα του πρώτου σχήματος παρουσιάζεται το γεγονός ότι, προκειμένου ο εκπαιδευτικός «να διδάξει και τους εξ αποστάσεως μαθητές πρέπει να του το επιτρέπει το διδακτικό του ωράριο»14. Πρέπει, δηλαδή, ο εκπαιδευτικός να διδάξει εντός της ημέρας σε τουλάχιστον δύο διακριτά τμήματα αποτελούμενα από μαθητές της τάξης του/τάξης του σχολείου του. Παρά τις προσλήψεις και τους διορισμούς που έχουν πραγματοποιηθεί/πραγματοποιούνται από το ΥΠΑΙΘ κατά το τρέχον διδακτικό έτος, οι «κενές»- προς συμπλήρωση ώρες των εκπαιδευτικών, ως επί το πλείστον, είναι εξαιρετικά περιορισμένες. Συναφώς, ο αριθμός των ανά σχολείο εκπαιδευτικών που ανήκουν στις ομάδες αυξημένου κινδύνου δεν επιτρέπει την υιοθέτηση του συγκεκριμένου σχήματος. Ως εκ τούτου, το πρώτο σχήμα κρίνεται μη υλοποιήσιμο υπό τις παρούσες συνθήκες.

Ως βασικό μειονέκτημα του δεύτερου σχήματος παρουσιάζεται ότι «ο εκπαιδευτικός πρέπει να συντονίσει ταυτόχρονα δύο εκπαιδευτικά πλαίσια, εκείνο με τις διδακτικές και τις μαθησιακές δράσεις εντός της σχολικής αίθουσας και κυρίως εκείνο των μαθησιακών δράσεων των εξ αποστάσεως μαθητών, το οποίο μάλιστα δεν είναι ενιαίο, αλλά ποικίλλει από μαθητή σε μαθητή, καθότι καθένας από αυτούς έχει τις δικές του γνωστικές και ψηφιακές δυνατότητες αυτορρύθμισης και ευρίσκεται στις ιδιαίτερες συνθήκες και ψηφιακές υποδομές του σπιτιού του». Το συγκεκριμένο μειονέκτημα μπορεί να αντιμετωπιστεί με κατάλληλη επιμόρφωση των εκπαιδευτικών- υλικό προς τους εκπαιδευτικούς. Σχετικές δράσεις έχουν ήδη υλοποιηθεί-δρομολογηθεί από το ΥΠΑΙΘ, ιδίως σε συνεργασία με το ΙΕΠ15. 

Ως βασικό μειονέκτημα του τρίτου σχήματος παρουσιάζεται η «ανομοιομορφία του μαθητικού πληθυσμού που συμμετάσχει σε ένα εξ αποστάσεως «τμήμα», λόγω του ό,τι προέρχεται από διαφορετικά σχολεία και έχουν καλύψει διαφορετική ύλη. Επίσης, διαφέρει το χρονικό διάστημα στο οποίο κάθε μαθητής εντάσσεται στο εξ αποστάσεως «τμήμα».» Είναι, λοιπόν, προφανές ότι το συγκεκριμένο μειονέκτημα δεν μπορεί να περιοριστεί με δράσεις του ΥΠΑΙΘ, καθώς αποτελεί ουσιαστικά «αντικειμενική πραγματικότητα».

Σύμφωνα με τα ανωτέρω, ως καταλλήλοτερο και αναγκαίο μέσο παροχής εκπαίδευσης σε περιπτώσεις τμημάτων σχολικών μονάδων ή ολόκληρων σχολικών μονάδων που λειτουργούν κανονικά, ήτοι δεν τελούν σε καθεστώς προσωρινής αναστολής ή απαγόρευσης λειτουργίας, κρίνεται η «ταυτόχρονη» τηλεκπαίδευση και, δευτερευόντως, η σύσταση διαδικτυακών τμημάτων, όπου, εφόσον είναι αντικειμενικώς εφικτό, η διδασκαλία θα ανατίθεται σε εκπαιδευτικό της τάξης ή του σχολείου όπου φοιτούν οι μαθητές/τριες.

Στο σημείο αυτό θα διερευνηθεί αν η επέμβαση στο δικαίωμα ιδιωτικότητας των μαθητών και εκπαιδευτικών τίθεται σε μια σχέση αρμονικής ισορροπίας με την προστασία της δημόσιας υγείας και το δικαίωμα στην εκπαίδευση. Εν προκειμένω, οι αντιρρήσεις εστιάζονται στις δυσκολίες που, όπως ήδη επισημάνθηκε, θα αντιμετωπίσει ο εκπαιδευτικός, καθώς και στο γεγονός ότι η εφαρμογή της συγκεκριμένης μεθόδου εκπαίδευσης ενδέχεται να επηρεάσει αρνητικά τους μαθητές που παρακολουθούν το μάθημα δια ζώσης. Ωστόσο, επισημαίνεται ότι ζωντανή μετάδοση του μαθήματος, που πραγματοποιείται στη φυσική τάξη, δε γίνεται «για πάντα», αλλά μόνο για εξαιρετικές περιστάσεις, όπως είναι αυτή της πανδημίας. Με τη λύση αυτή, παρέχεται η δυνατότητα στους μαθητές να «παραμείνουν» στη φυσική τους τάξη (γεγονός που αναγνωρίζεται ως πρωταρχικός στόχος από απόψεως παιδαγωγικής), ενώ ταυτόχρονα οι μαθητές, που δεν μπορούν να παρακολουθήσουν δια ζώσης το μάθημα λόγω της πανδημίας, δεν αποκλείονται αλλά παραμένουν σε επαφή με την εκπαιδευτική διαδικασία και με οικεία πρόσωπα (εκπαιδευτικός, συμμαθητές). Εκτιμάται ότι τα ανωτέρω (βλ. παρ. 60) μέτρα και η υλοποίηση των κατευθύνσεων του ΙΕΠ για την παροχή της τηλεκπαίδευσης ανά βαθμίδα εκπαίδευσης (Σχετ. 12,13), θα οδηγήσουν σε αρμονία τα συγκρουόμενα συνταγματικά αγαθά με αποτέλεσμα το αγαθό της εκπαίδευσης να προσφέρεται απρόσκοπτα σε περίοδο πανδημίας κατά τρόπο σύμφωνο με την προστασία της δημόσιας υγείας και των προσωπικών δεδομένων μαθητών και εκπαιδευτικών.

Η Cisco

Για το θέμα της σύμβασης με τη Cisco, η μελέτη μεταξύ άλλων αναφέρει:

Στις υποδομές της CISCO τηρούνται δεδομένα των εκπαιδευτικών, ήτοι τα στοιχεία εγγραφής (ονοματεπώνυμο, διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου-περαιτέρω δύναται να προκύψει η βαθμίδα στην οποία υπηρετεί ο εκπαιδευτικός) και τα μεταδεδομένα που προκύπτουν κατά τη χρήση της πλατφόρμας. Δεν τηρούνται προσωπικά δεδομένα μαθητών παρά μόνο στην εξαιρετική περίπτωση που αυτοί χρησιμοποιούν -παρά τις αντίθετες συστάσεις του ΥΠΑΙΘ- την πλατφόρμα τηλεκπαίδευσης μέσω της εφαρμογής της CISCO και μόνον εφόσον καταχωρίσουν σε αυτή το ονοματεπώνυμο και την πραγματική διεύθυνση email τους. Οι επιπτώσεις θεωρούνται περιορισμένες (limited) σύμφωνα με την προτεινόμενη από την CNIL κατάταξη23 .

Πηγή: alfavita.gr