Τα 200 χρόνια από την ελληνική επανάσταση εορτάστηκαν λιτά, υπερήφανα και ουσιαστικά. Θα έλεγε κανείς ότι οι περιορισμοί που επέβαλλε η πανδημία τελικώς ευνόησαν τη συγκυρία και απέτρεψαν τις τυμπανοκρουσίες, το κιτς και την ιστορική ανακρίβεια. Εν ολίγοις, το μήνυμα του ελληνισμού, της ανεξαρτησίας και της ελευθερίας διαχύθηκε στην παγκόσμια κοινότητα αφήνοντας ένα θετικό αποτύπωμα, απαγκιστρωμένο από εθνικιστικές εξάρσεις. Παρόλα αυτά, ένα κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας φάνηκε να διατηρεί στάση καχυποψίας που αγγίζει σε αρκετές περιπτώσεις την αποστροφή για την εθνική επέτειο.

Δεν είναι λίγοι οι νέοι άνθρωποι που δεκαετίες τώρα αμφισβητούν τα ιδανικά της επετείου, θεωρώντας πως ο εθνικός χαρακτήρας που αυτή έχει δεν τους εκφράζει, διότι καλλιεργεί παροξυσμό και εθνικιστικό φανατισμό στους νεοέλληνες. Η κριτική στάση απέναντι στην ιστορία γενικότερα και όχι απλώς στις επετείους, είναι μια ενδεδειγμένη στάση για τους πολίτες του 21ου αιώνα. Πράγματι, ακόμα και η ίδια η ελληνική επανάσταση, ουκ ολίγες φορές, έχει ενδυθεί με μύθους και ανακρίβειες, που αν και διαψεύδονται από τους ιστορικούς, δεσπόζουν στη συνείδηση της κοινής γνώμης και καταγράφονται στα σχολικά εγχειρίδια. Ως εκ τούτου, δεν θα ήταν υπερβολή να ισχυριστούμε πως η πλειοψηφία της κοινωνίας – και δη των νέων ανθρώπων- αγνοεί το χρονικό της επανάστασης, τη σημασία, αλλά και τον απόηχό της στις ευρωπαϊκές κοινωνίες του 18ου αιώνα. Αδιαφορεί για τη ρίγη συγκίνησης που ένιωθαν άνθρωποι, όπως ο Λόρδος Βύρων ή ο Ευγένιος Ντελακρούα, παρακολουθώντας τις δυσοίωνες εξελίξεις μετά τον πρώτο χρόνο της επανάστασης. Αγνοεί την εκπαιδευτική συμβολή του Ρήγα Φεραίου και του Αδαμάντιου Κοραή στην αμφισβήτηση των Ελλήνων απέναντι στην απολυταρχία του σουλτάνου και τα θρησκευτικά δόγματα.

Τη στιγμή που όλα τα παραπάνω είναι – στην καλύτερη των περιπτώσεων – αποσπασματικές αναμνήσεις από κάποιο μάθημα ιστορίας στη Γ’ γυμνασίου, στα social media δεν απουσιάζουν σχόλια μίσους για τους νεοέλληνες, την εκκλησία, τις ξένες δυνάμεις και τον ρόλο που αυτές διαδραματίζουν ακόμα στα Ελληνικά πράγματα, την έννοια του έθνους και της πατρίδας. Είναι σύνηθες λοιπόν το φαινόμενο, οι νέοι να παρασύρονται από την πηγαία τάση τους για αμφισβήτηση και να εστιάζουν στο σήμερα, παραβλέποντας το χθες. Όμως, στην ιστορία – όπως άλλωστε στην τέχνη και στην επιστήμη – δεν υπάρχει παρθενογένεση και η εξέλιξη είναι κάτι δυναμικό που χτίζεται σταδιακά μέσα στον χρόνο με τη συμβολή πολλών γενεών. Άλλοτε βρίσκει τις κοινωνίες σε κρίση και άλλοτε σε ανάπτυξη. Εκτός των άλλων, πολλές από τις ελευθερίες που διεκδικούν οι άνθρωποι του σήμερα, όπως η αυτοδιάθεση, η ειρήνη, η κοινωνική και οικονομική προοπτική, είναι κλαδιά μιας ρίζας που φυτεύτηκε πολλούς αιώνες πριν.

Είναι εντελώς άστοχο να ερμηνεύουμε τα ιδανικά του χθες σύμφωνα με τα ιδανικά, αλλά και την πολιτική κατάσταση του σήμερα. Αλλά ακόμα και στην περίπτωση που το επιχειρήσουμε αυτό, θα διαπιστώσουμε ότι στην πραγματικότητα, αφετηρία της ελληνικής επανάστασης υπήρξε – μεταξύ άλλων – μια κοινωνική εξέγερση ενάντια στην καταπίεση, την οικονομική εξάντληση και τη φτώχεια. Στην πορεία της επανάστασης, διαπιστώθηκαν πολλές από τις παθογένειες που μας χαρακτηρίζουν ως λαό ακόμα και σήμερα: εμφύλιες διαμάχες, ιδιοτέλεια, συμφέρον. Ωστόσο, περιπτώσεις όπως οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι στο Μεσολόγγι ή η εξόντωση του Δράμαλη στα Δερβενάκια αποδεικνύουν ότι οι Έλληνες του τότε επέδειξαν αυταπάρνηση, ηρωϊσμό και υπερέβησαν εαυτόν. Αυτή ακριβώς η υπέρβαση για την ελευθερία και την υπεράσπιση όσων τους ένωναν είναι που καθιστά σπουδαία την επανάσταση και επιτακτικό καθήκον τον εορτασμό της.

Λανθασμένα θεωρούμε συχνά ότι γιορτάζοντας μια εθνική επέτειο χειροκροτούμε τους πολιτικούς του σήμερα ή δίνουμε άφεση αμαρτιών για τα λάθη του χθες. Στην πραγματικότητα, οι εθνικές επέτειοι – όσο εξελίσσονται οι γενιές – αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη σημασία, ακριβώς επειδή η ενισχυμένη ελευθερία και πρόοδος που απολαμβάνει πλέον ο Ευρωπαίος πολίτης οφείλεται στις κοινωνικές εξεγέρσεις του 18ου αιώνα, με αφορμή τόσο την Γαλλική όσο και την Ελληνική επανάσταση. Οι σύγχρονοι καιροί δεν απαιτούν από τους πολίτες του δυτικού κόσμου να πραγματοποιήσουν κλεφτοπόλεμο ούτε ελλοχεύει ο κίνδυνος να πουληθούν τα γυναικόπαιδα σε σκλαβοπάζαρα. Ωστόσο, η συζήτηση για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις ελευθερίες και την αλληλεγγύη παραμένει πάντοτε επίκαιρη και είναι χρέος μας να είμαστε ιστορικά ενήμεροι, ώστε να συμμετέχουμε ουσιαστικά σε αυτήν.

Για να παραμείνει κανείς αέναα πνευματικά ελεύθερος, είναι απαραίτητο να ασκεί κριτική. Η μελέτη του χθες συνιστά προϋπόθεση για μια καλύτερη ερμηνεία του σήμερα. Είναι βλακώδες να υπονομεύει κάποιος τη σημασία του 1821, εξαιτίας της πανδημίας ή των γενικότερων συνθηκών του 2021. Και είναι ακόμα πιο βλακώδες να ευτελίζονται πανανθρώπινες αξίες, που καθόρισαν το μέλλον ολόκληρης της ανθρωπότητας, σε μια αναξιοπρεπή και ασόβαρη προσπάθεια άσκησης πολιτικής επιρροής. Εύχομαι ολόψυχα οι νέοι του 2121 να μην τείνουν ευήκοα ώτα σε τέτοιου είδους προσπάθειες.

* Η Μαριαλένα Γκογκίδη είναι φιλόλογος, μεταπτυχιακή φοιτήτρια Γλωσσολογίας, Α.Π.Θ.

Πηγη:kathimerini.gr