Νέο νομοσχέδιο-σκούπα για τα πανεπιστήμια ετοιμάζει το υπουργείο Παιδείας φέρνοντας τα «πάνω-κάτω» τόσο στα προγράμματα σπουδών και τα πανεπιστημιακά πτυχία όσο και στη διοίκηση των ιδρυμάτων. Η αποψίλωση τμημάτων από εισακτέους λόγω του αυθαίρετου «κόφτη» της ελάχιστης βάσης εισαγωγής έδωσε την τέλεια αφορμή στην ηγεσία του υπουργείου να αλλάξει άρδην τον ακαδημαϊκό χάρτη και εισάγει μια σειρά αντιδραστικών μεταρρυθμίσεων και στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.  

Σύμφωνα με πληροφορίες, οι βασικοί άξονες του νομοσχεδίου καταρτίζονται με βάση την «Έκθεση Πισσαρίδη» άλλα και το «Σχέδιο Δράσης για την Παιδεία» που συγκροτήθηκε με πρωτοβουλία του Ιδρύματος Μποδοσάκη και το οποίο παρουσιάζεται σήμερα, παρουσία της υπουργού Νίκης Κεραμέως, στις 19:00 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Ενόψει της κατάθεσης του νέου νομοσχεδίου το επόμενο διάστημα, οι φοιτητικοί σύλλογοι της Αθήνας καλούν την ίδια ώρα σε συγκέντρωση έξω από χώρο της εκδήλωσης προκειμένου να διαμαρτυρηθούν για την «υποβάθμιση των πτυχίων τους», κάνοντας λόγο για ένα ακόμη «αντιεκπαιδευτικό νόμο-τερατούργημα».

Αλλάζει το τοπίο στα ΑΕΙ

Το ζήτημα της αλλαγής των προγραμμάτων σπουδών και του «χτισίματος» του πτυχίου θίγει και η επιστημονική επιτροπή που συγκροτήθηκε με πρωτοβουλία του Ιδρύματος Μποδοσάκη, με επικεφαλής την καθηγήτρια Φιλοσοφίας του ΕΚΠΑ, Βάσω Κιντή. Η Επιστημονική Επιτροπή αποτελείται από τους καθηγητές/τριες Βασιλική Γεωργιάδου, Αχιλλέα Γραβάνη, Μανώλη Δερμιτζάκη, Ελευθερία Ζεγγίνη και Στάθη Καλύβα.

Ειδικότερα, για τα προγράμματα σπουδών και τα πτυχία η επιτροπή προτείνει:

- Πτυχία «διεπιστημονικά και συνδυαστικά», χωρίς αυτά να συνδέονται με «λεπτομερή επαγγελματικά δικαιώματα»

- «Ευέλικτα» προγράμματα σπουδών για «να μπορούν εύκολα να ανανεώνονται, να συμπληρώνονται και να ευνοούν την προσαρμοστικότητα στις αλλαγές»

-  Ενότητες μαθημάτων (modules) οι οποίες θα μπορούν να ενσωματώνονται σε διαφορετικές διαδρομές σπουδών που θα επιλέγουν οι φοιτητές. Οι ενότητες μαθημάτων και τα προγράμματα σπουδών να ανήκουν στις σχολές και όχι στα τμήματα

- Eισαγωγή των υποψηφίων σε σχολές και όχι σε τμήματα

Παράλληλα συστήνεται η αξιοποίηση «εργαλείων» όπως η χρηματοδότηση των πανεπιστημίων από τον ιδιωτικό τομέα και η οργάνωση των μεταπτυχιακών ή των προγραμμάτων κατάρτισης με τις επιχειρήσεις, αλλά και η χρηματοδότηση από τον τομέα θέσεων καθηγητών και ερευνητών, καθώς και υποτροφιών φοιτητών.

Επαναφορά Συμβουλίων Ιδρύματος με εξωπανεπιστημιακούς

Σε ό,τι αφορά την διοίκηση των ΑΕΙ, προτείνεται η επαναφορά των Συμβουλίων Ιδρύματος με εξωπανεπιστημιακούς.

Αν και η επιτροπή χαρακτηρίζει ως παθογένεια τη δημοκρατική διαδικασία εκλογής της διοίκησης από τα μέλη ΔΕΠ, υπογραμμίζοντας την ανάγκη καταπολέμησης «των πελατειακών σχέσεων», το μοντέλο επιλογής που προτείνει μόνο την ανεξαρτησία της διοίκησης των ΑΕΙ δεν μπορεί να επιφέρει:

Σύμφωνα με την πρόταση, τα Συμβούλια Ιδρύματος θα μπορούν -μεταξύ άλλων- να επιλέγουν πρύτανη από υποψηφίους τους οποίους όμως θα έχει προτείνει ειδική επιτροπή που οι ίδιοι θα έχουν ορίσει! Την ίδια διαδικασία προτείνουν και για την επιλογή κατώτερων οργάνων, όπως τα μέλη του Πρυτανικού Συμβουλίου και τους κοσμήτορες.

Τέλος, «η Σύγκλητος, με ολιγομελή σύνθεση, θα πρέπει να ασχολείται μόνο με ακαδημαϊκά θέματα, ενώ τα οικονομικά του ιδρύματος πρέπει να είναι υπ’ ευθύνη επαγγελματικής διοίκησης που θα εποπτεύεται από το Συμβούλιο».

Προσέλκυση καθηγητών με μερική απασχόληση ή από ιδιωτικό τομέα

Επιπλέον, την αλλαγή στον τρόπο επιλογής του διδακτικού προσωπικού, με θεσμοθέτηση της μερικής απασχόλησης ή την δημιουργία θέσεων καθηγητών που θα μισθοδοτούνται από τον ιδιωτικό τομέα προτείνει η επιστημονική επιτροπή. Ειδικότερα, στις προτάσεις συγκαταλέγονται:

- Μερική απασχόληση καθηγητών, με φυσική ή διαδικτυακή παρουσία από το εξωτερικό

- Θεσμοθέτηση θέσεων καθηγητών/ερευνητών της βιομηχανίας/οικονομίας που μισθοδοτούνται από τον ιδιωτικό ή και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα και καλύπτουν κοινά ερευνητικά προγράμματα

- Θεσμοθέτηση καθηγητών/ερευνητών αριστείας, κληροδοτημάτων ή σημαντικών δωρεών (Endowed chairs) για την προσέλκυση κορυφαίων επιστημόνων (Ελλήνων ή αλλοδαπών) με εργασιακές συνθήκες που θα καθιστούν δυνατή τη μετακίνησή τους

- Αξιοποίηση των καθηγητών που συνταξιοδοτούνται

- Αλλαγή στις διαδικασίες προκήρυξης, προσέλκυσης (recruitment) και επιλογής των καθηγητών: Αξιολόγηση των υποψηφίων, όχι μόνο από το τμήμα υποδοχής, αλλά και από επιτροπή αξιολογητών εκτός ιδρύματος (κυρίως του εξωτερικού). Ολιγομελή εκλεκτορικά σώματα που δεν θα συγκροτούνται αποκλειστικά στο πλαίσιο των τμημάτων. Η όλη διαδικασία πρέπει να εποπτεύεται από την κοσμητεία, η οποία θα λαμβάνει υπόψιν τις προτεραιότητες ανάπτυξης που θα θέτουν τα τμήματα, αλλά και τα διατμηματικά προγράμματα σπουδών, διασφαλίζοντας την αξιοκρατία και την αριστεία. Η δευτεροβάθμια αξιολόγηση ενστάσεων θα πρέπει να γίνεται εντός των ιδρυμάτων από διεθνή επιτροπή ή την Επιστημονική Συμβουλευτική Επιτροπή της Σχολής (Scientific Advisory Board), έτσι ώστε να περιοριστεί η τάση προσφυγής υποψήφιων μελών ΔΕΠ σε διοικητικά δικαστήρια για να προσβάλλουν αποφάσεις των εκλεκτορικών σωμάτων για τυπικούς λόγους.

- Αναγκαία είναι, επίσης, η σαφής περιγραφή της σύγκρουσης συμφερόντων (conflict of interest), των ελαχίστων κριτηρίων κατάταξης, της ισότιμης αξιολόγησης των δύο φύλων. Για την καταπολέμηση της «ενδογαμίας», η οποία αντανακλά πελατειακές σχέσεις και σχέσεις απόλυτης ιεραρχικής εξάρτησης, τις οποίες και αναπαράγει, θα βοηθούσε να τίθεται ως προϋπόθεση για την εκλογή των αποφοίτων ενός ιδρύματος σε αυτό, η προηγούμενη θητεία ή η εκλογή τους σε άλλο ίδρυμα. Θα ήταν, επίσης, σκόπιμο να προβλέπονται οι διαδικασίες και τα κριτήρια για την περίπτωση συγγένειας με καθηγητή/ ερευνητή του ιδρύματος και τα κριτήρια προσέλκυσης ζεύγους επιστημόνων (dual recruitment).