Του ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΟΣ ΜΑΡΑΒΕΓΙΑ Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών

Το «τρίγωνο της γνώσης» εκφράζει τη στενή σχέση μεταξύ των τριών βασικών στοιχείων της αναπτυξιακής στρατηγικής στη σύγχρονη εποχή, δηλαδή της έρευνας, της εκπαίδευσης και της καινοτομίας.

Η έρευνα παράγει νέα γνώση, η οποία μεταδίδεται μέσω της εκπαίδευσης και, στη συνέχεια, το καλά εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό είναι σε θέση να εφαρμόσει νέες τεχνολογικές και οργανωτικές μεθόδους και διαδικασίες, οι οποίες αυξάνουν την παραγωγικότητα και βελτιώνουν την ποιότητα της παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών. Η αύξηση της παραγωγικότητας και η βελτίωση της ποιότητας αυξάνει την ποσότητα και την αξία του παραγόμενου προϊόντος, χωρίς να αυξάνονται οι χρησιμοποιούμενοι πόροι, πράγμα που μειώνει το κόστος παραγωγής και βελτιώνει τη διεθνή ανταγωνιστικότητα μιας οικονομίας, ενώ ταυτόχρονα μπορεί να αυξάνονται και οι αμοιβές των εργαζομένων.

Δυστυχώς, η ελληνική κοινωνία δεν είναι εξοικειωμένη μ' αυτές τις έννοιες, επιθυμεί, όμως, να καταναλώνει προϊόντα υψηλής ποιότητας, που παράγονται σε άλλες χώρες, οι οποίες έχουν αντιληφθεί πριν από χρόνια τη σημασία που έχει για την ανάπτυξή τους το τρίγωνο της γνώσης. Οι χώρες αυτές δεν είναι μόνο οι γνωστές παραδοσιακά αναπτυγμένες, αλλά και η Φιλανδία, η Κορέα, η Ταϊβάν κ.ά. καθώς και οι αναδυόμενες χώρες, η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία κ.ά. Οι χώρες αυτές έχουν επενδύσει τεράστια ποσά στην έρευνα, στην εκπαίδευση και στην προώθηση της καινοτομίας και έχουν προχωρήσει σε μεγάλο βαθμό στην παραγωγή τεχνολογικά προηγμένων προϊόντων και στην παροχή σύγχρονων υπηρεσιών.

Σήμερα που η χώρα μας βρίσκεται στη δίνη της υπερχρέωσης, της χαμηλής ανταγωνιστικότητας και της ύφεσης της οικονομικής δραστηριότητας, ενώ έχει γίνει κατανοητή η σημασία του τριγώνου της γνώσης στο επίπεδο των διακηρύξεων, δεν μεταφράζεται σε συγκεκριμένες πράξεις. Τόσο στο επίπεδο των δημόσιων πολιτικών για την έρευνα, την εκπαίδευση και την καινοτομία, όσο και στο επίπεδο των επιχειρηματικών πρωτοβουλιών, δεν φαίνεται να υπάρχει δυνατότητα να μετουσιωθούν οι διακηρύξεις σε χρηματοδότηση και καλύτερη οργάνωση και των τριών πυλώνων του τριγώνου της γνώσης.

Η δημόσια χρηματοδότηση της έρευνας βρίσκεται ακόμη στα χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με το μέσο όρο της Ε.Ε., χωρίς κανέναν προσανατολισμό και προτεραιότητα. Οι προσπάθειες βελτίωσης της εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες καθυστερούν κυρίως από έλλειψη πόρων. Η υποστήριξη της εφαρμογής καινοτομικών μεθόδων στην παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών πελαγοδρομεί. Η ίδια και χειρότερη κατάσταση επικρατεί στον ιδιωτικό τομέα, όπου ελάχιστες είναι οι επιχειρήσεις που χρηματοδοτούν έρευνα ή που έχουν διάθεση να υποστηρίξουν με χορηγίες την εκπαιδευτική διαδικασία, ενώ ακόμη λιγότερες είναι οι επιχειρήσεις που καινοτομούν στην παραγωγή προϊόντων ή υπηρεσιών.

Ομως, αν στη σημερινή συγκυρία της ύφεσης δεν υπάρξουν δημόσια χρηματοδοτική υποστήριξη και καλύτερη οργάνωση των πολιτικών για την έρευνα, την εκπαίδευση και την καινοτομία, τότε οι πιθανότητες δημιουργίας αναπτυξιακής δυναμικής μειώνονται σημαντικά, πράγμα που δυσκολεύει την προσπάθεια αποπληρωμής του χρέους της χώρας μας και μεταθέτει το βάρος στη μείωση των αμοιβών των εργαζομένων.

Ανάλογα, αν οι ιδιωτικές επιχειρήσεις δεν προσπαθήσουν να υπερβούν τη σημερινή κατάσταση με την αξιοποίηση των δυνατοτήτων αύξησης της παραγωγικότητας, βελτίωσης της ποιότητας παραγωγής και συνεπώς της διεθνούς ανταγωνιστικότητας των προϊόντων τους, που προσφέρει το τρίγωνο της γνώσης, επιδιώκοντας μόνο περιορισμό του εργατικού κόστους και φορολογικές ελαφρύνσεις, τότε θα βυθιστούν ακόμη περισσότερο στην κρίση.