Του Ανδρέα Ζαμπούκα

Ειδικά τώρα που η «στοργική» αγκαλιά δεν μπορεί να χωρέσει άλλους, το «τέρας» της επιχειρηματικότητας μοιάζει περισσότερο αμαρτωλό κι ας πεθαίνει κι αυτό λίγο λίγο, απ΄ τη μόλυνση που προκάλεσε το κουφάρι του καταχρεωμένου κράτους.

Σε τρεις δεκαετίες, το δηλητήριο του λαϊκισμού μόλυνε τις συνειδήσεις των νέων ανθρώπων, παρέλυσε το ενδιαφέρον για έμπνευση και σχεδιασμό και δυσφήμισε ανεπανόρθωτα την αξία του επιχειρείν, στις βαθμίδες παραγωγικότητας και σε όλα τα στρώματα της ελληνική κοινωνίας. Όταν κάποιος καθηγητής τόλμησε να φέρει στο σχολείο του έναν επιτυχημένο επιχειρηματία να μιλήσει με τους μαθητές, συνάδελφοί του αλλά και γονείς θεώρησαν ότι ήταν ανεπίτρεπτο και του ζήτησαν εξηγήσεις. Πανεπιστημιακός του Μετσόβιου Πολυτεχνείου μου έλεγε πόση δυσκολία αντιμετώπισαν, εξαιτίας των αριστερών παρατάξεων, στο γραφείο διασύνδεσης για να μπορέσουν οι φοιτητές να έρθουν σε επαφή με επιχειρήσεις και να ξεκινήσουν ενημέρωση και πρακτική.

Πέρα όμως από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της συκοφαντίας, μία άλλη στρέβλωση στην ιδιωτική πρωτοβουλία είναι η επιχειρηματική «ανωριμότητα». Η μικροκαπιταλιστική ελληνική οικονομία των μεταπρατών παρασύρει συνήθως, τους απαίδευτους επιχειρηματικά πολίτες, σε τυχοδιωκτικές κινήσεις, ενισχύοντας τις «φούσκες» που κατά καιρούς σπάνε και καταστρέφουν ανθρώπους και κοινωνίες. Γνώρισα αγρότες που έγιναν κατασκευαστές, ξενοδόχους που άνοιξαν χρηματιστηριακές, ασφαλιστές που ίδρυσαν ιατρικά κέντρα και σήμερα ξεφυτρώνουν παντού «χρυσοχόοι», «σουβλατζήδες», «γιαουρτάδες», «ζαχαροπλάστες» και άπειροι «καφετζήδες»!

Τα στατιστικά στοιχεία έδειχναν πριν τρία χρόνια πως μόνο δύο στις επτά επιχειρήσεις είχαν διάρκεια ζωής πάνω από πέντε χρόνια. Είναι εύκολο να φανταστούμε που βρίσκεται σήμερα αυτό το ποσοστό. Γέμισε η Ελλάδα από «τιμωρούς» των επιχειρήσεων αλλά κι από αποτυχημένους μικροεπιτηδευματίες σε λάθος αντικείμενα. Όλα αυτά δεν είναι καθόλου τυχαία και οφείλονται σε μεγάλο βαθμό, στην ανυπαρξία επιχειρηματικής κουλτούρας σε όλη την ελληνική επικράτεια. Οι περισσότερες οικογένειες που δεν «βολεύτηκαν» στο δημόσιο και ανοίχτηκαν στον επιχειρηματικό κόσμο, είναι τώρα χρεωμένες και φορτωμένες με μεγάλο ηθικό, κοινωνικό και ψυχολογικό βάρος. Η τυχοδιωκτική επιχειρηματική συμπεριφορά, η φιλοσοφία της «αρπαχτής», τα λάθη τακτικής και η αδυναμία πρόβλεψης των καταστάσεων ήταν επόμενο να φέρουν την καταστροφή. Όλοι αυτοί που απέτυχαν, φέρουν μεγάλες ευθύνες και έπρεπε να έχουν αντιληφθεί την «ελαφρότητα» της ελληνικής αγοράς και τη «φούσκα» της ελληνικής οικονομίας.

Όπως σε όλα τα πράγματα, έτσι και στην επιχειρηματικότητα χρειάζεται παιδεία. Οι παιδευτικές διαδικασίες όλων των συστημάτων εξασφαλίζουν δύο πράγματα: Πρώτον, κύρος και αξιακό κώδικα για το αντικείμενο και δεύτερον, ωριμότητα για την επιλογή και την ανάπτυξη της δραστηριότητας. Η πρώην Υπουργός Διαμαντοπούλου, πρότεινε και ενθάρρυνε πριν δύο χρόνια, ένα σπουδαίο πρόγραμμα εικονικής επιχειρηματικότητας σε πολλά σχολεία. Είχα την ευκαιρία να το παρακολουθήσω από κοντά και διαπίστωσα πως υπήρξε εντυπωσιακά πετυχημένο, διεγείροντας το ενδιαφέρον πολλών μαθητών να εμπνευστούν, να σχεδιάσουν, να δημιουργήσουν, να παράγουν και να πουλήσουν τα προϊόντα τους. Ήταν όμως μια αποσπασματική προσπάθεια που δεν συνεχίστηκε και δεν αφορούσε βέβαια, όλα τα σχολεία.

Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες ενισχύουν την εκπαίδευση για την επιχειρηματικότητα: 8 χώρες (Δανία, Εσθονία, Λιθουανία, Ολλανδία, Σουηδία, Νορβηγία, Ουαλία και το φλαμανδικό τμήμα του Βελγίου) εφαρμόζουν εξειδικευμένες στρατηγικές για να προωθήσουν την εν λόγω εκπαίδευση, ενώ άλλες 13 περιλαμβάνουν αυτή την εκπαίδευση στη στρατηγική τους για τη δια βίου μάθηση, τη νεολαία ή την ανάπτυξη.

Αν είχαμε σοβαρές κυβερνήσεις, η επιχειρηματική αγωγή θα ήταν από τα σημαντικότερα σχολικά μαθήματα. Το project και η ωφέλιμη δημιουργική δράση, είναι απαραίτητη όχι μόνο ως πυξίδα επαγγελματικής αποκατάστασης αλλά κυρίως ως στάση ζωής. Ο νέος που ασκείται στη σύσταση επιχειρηματικών δράσεων, διδάσκεται σχέδιο, αγωνιστικότητα, οργάνωση, επιμονή, γενναιότητα και προπάντων την αίσθηση της ανάτασης και της αξιοπρέπειας. Ο εθισμός στη δημιουργία αποτελεί το καλύτερο μέσο για μια επιτυχημένη ζωή.

Αναμφίβολα, η παιδεία διαμέσου της αγωγής, καλλιεργεί την επιχειρηματική συνείδηση. Έτσι εξασφαλίζεται η πολυπόθητη ωριμότητα και η απαραίτητη ευθύνη. Με τη συστηματική επιχειρηματική εκπαίδευση από το δημοτικό ως την τελευταία τάξη του Λυκείου, χτίζονται οι ώριμες συνειδήσεις για να αποφεύγονται τα λάθη. Ο μαθητής μαθαίνει να συστήνει εταιρείες, να ηγείται, να συνεργάζεται, να εμπνέεται, να σκέφτεται την ανταποδοτικότητα, την επιτυχία, την άμιλλα και το σημαντικότερο, να αισθάνεται σπουδαίος όταν καταφέρνει αποτελέσματα. Εξασκεί έτσι, όχι μόνο την επιχειρηματική αλλά και την πολιτική του συνείδηση γιατί αποκτά ρόλο μέσα στο σύνολο αίροντας την παθητικότητα.

Οι πρόγονοί μας, που τόσο πολλοί μας αρέσει να τους επικαλούμαστε, έχτισαν το σπουδαίο πολιτισμό τους στην επιχειρηματικότητα και στο project. Σε όλη τη Μεσόγειο οι λαοί απολάμβαναν τα καλύτερα ελληνικά προϊόντα και η Αθήνα ήταν το πνευματικό κέντρο του κόσμου. Όλα αυτά δεν ήταν τζάμπα, ούτε φτιάχτηκαν με απεργίες, επιδοτήσεις και διορισμούς στο δημόσιο. Οι Έλληνες πουλούσαν πανάκριβα προϊόντα και υπηρεσίες γιατί οι επιχειρήσεις τους περνούσαν από γενιά σε γενιά, με την παιδεία και το αίσθημα του κυρίαρχου. Το ελληνικό πνεύμα είχε το project οδηγό και στην οικονομία και στη δημοκρατία. Ο ορθολογισμός επέβαλε την αποτελεσματικότητα και το feed back στις αγορές και στην εφαρμογή των νόμων. Έτσι χτίζονται οι μεγάλοι πολιτισμοί. Έτσι έκαναν κι οι Άγγλοι τον 19ο αιώνα, έτσι κι οι Αμερικάνοι στις μέρες μας. Το επιχειρείν δεν είναι μόνο μέθοδος απόκτησης χρημάτων αλλά τρόπος ζωής, κοινωνικοπολιτικής οργάνωσης και πολιτισμικής ανάτασης.

Οι νέοι δεν μπορούν να βρίσκονται εκτός παραγωγής και προδομένοι παρατηρητές μιας απαξιωμένης Ελλάδας. Βρισκόμαστε, πλέον στο χείλος της διάλυσης. Κι είμαστε περισσότερο τραγικοί παρά ποτέ. Έχουμε πολύτιμες εφεδρείες επιστημόνων, καλλιτεχνών, τεχνοκρατών, πνευματικών ανθρώπων, προγραμματιστών, εξειδικευμένων παραγωγών και ανοίγουμε ακόμα καφέ και σουβλατζίδικα... Όλοι αυτοί οι νέοι άνθρωποι είναι «εγκλωβισμένοι» στο χαρτζιλίκι των πατεράδων και των παππούδων, όχι μόνο επειδή έσκασε η φούσκα του ανεύθυνου κράτους αλλά γιατί δεν διδάχτηκαν ποτέ στοιχειώδεις κανόνες επιχειρηματικής κουλτούρας. Δεν μπόρεσαν ποτέ να αποκτήσουν την αυτοπεποίθηση του ανθρώπου που αντιλαμβάνεται την επιλογή, την οργάνωση και τη διάρκεια στο εγχείρημα. Δεν αισθάνθηκαν σε κανένα σχολικό θρανίο ούτε σε φοιτητικό έδρανο πως η ζωή και το περιβάλλον τους είναι υλικό για να χτίσουν κι όχι ασήκωτο βάρος για να το σηκώσουν.

Αν ποτέ έρθει μια σοβαρή ηγεσία στο Υπουργείο Παιδείας, πρέπει να εισάγει στα σχολεία το επιχειρείν. Χρειαζόμαστε παιδεία και ευθύνη. Έχουμε ανάγκη από συνειδήσεις εύστροφες, οξυδερκείς, μεγαλόπνοες, καινοτόμες και πρωτοπόρες. Η Ελλάδα μοιάζει αυτή τη στιγμή σαν το ελατήριο που συμπιέστηκε. Αν γίνουν οι κατάλληλες κινήσεις, αν απελευθερωθούν οι «φυλακισμένες» δυνάμεις της, αν η παιδεία παίξει το ρόλο της, η δυναμική της χώρας θα είναι τέτοια που μέσα σε λίγες δεκαετίες, αν όχι σε χρόνια θα πρωταγωνιστεί στον πλανήτη. Ο καλός Έλληνας όπως κι ο καλός επιχειρηματίας δεν σκέφτεται τι θα γίνει τον επόμενο χρόνο, ούτε καν την επόμενη δεκαετία. Η συνείδησή του είναι τόσο «ανοιχτή» στο χρόνο που ξεφεύγει από τα όρια του δικού του «σαρκίου» και έννοια του είναι τα παιδιά του, τα εγγόνια του και οι γενιές που θα ξεκινήσουν στο μέλλον. Η μόρφωση είναι αυτή που δίνει στον άνθρωπο το σεβασμό στη διάρκεια και την απάθεια στο εφήμερο. Δυστυχώς μέχρι σήμερα, ούτε ως πολίτες ούτε ως επιχειρηματίες διδαχθήκαμε αυτό το αξίωμα.

* Ο κ. Ανδρέας Ζαμπούκας είναι Καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας

πηγή: Capital