Για να πάνε στο Ζωγράφειο ξυπνούν από τα χαράματα και διασχίζουν πολύ μεγάλες αποστάσεις όχι μόνο για να αποκτήσουν ελληνική μόρφωση, αλλά και για να κρατήσουν ζωντανό το σχολείο τους και το Γένος τους.

 Σήμερα στην Κωνσταντινούπολη έχουν απομείνει μόνο τρία ελληνικά σχολεία, στα οποία φοιτούν συνολικά διακόσιοι μαθητές. Αυτά είναι το Ζάππειο Παρθεναγωγείο, η Μεγάλη του Γένους Σχολή και το Ζωγράφειο Λύκειο. Στο Ζάππειο παρέχεται εκπαίδευση όλων των βαθμίδων, από νηπιαγωγείο μέχρι λύκειο, ενώ στα υπόλοιπα λειτουργεί μόνο γυμνάσιο και λύκειο. Για να φανεί το μέγεθος της βίαιης συρρίκνωσης της ελληνικής κοινότητας στην Κωνσταντινούπολη, αρκεί να αναφερθεί ότι το 1910 λειτουργούσαν εκεί εκατόν οχτώ ελληνικά σχολεία όλων των βαθμίδων, με είκοσι χιλιάδες μαθητές. Το Ζωγράφειο, που βρίσκεται στην ιστορική συνοικία του Πέραν, χτίστηκε το 1893 με κύριο χρηματοδότη τον ευεργέτη Χρηστάκη Ζωγράφο και υπεύθυνο αρχιτέκτονα τον Περικλή Φωτιάδη.

Σήμερα έχει μόνο σαράντα δύο μαθητές, αρκετοί εκ των οποίων μένουν πολύ μακριά από το σχολείο και παίρνουν ακόμα και καράβι για να φτάσουν σε αυτό. Ξυπνούν αδιαμαρτύρητα από τα χαράματα, με κρύα και με βροχές, και διασχίζουν πολύ μεγάλες αποστάσεις όχι μόνο για να αποκτήσουν ελληνική μόρφωση και να συναναστραφούν με άλλα Ελληνόπουλα, αλλά και για να περάσουν υπέροχες ώρες μέσα σ' ένα χώρο εκπληκτικής αρχιτεκτονικής και λειτουργικότητας.

Και τα τρία ελληνικά σχολεία της Κωνσταντινούπολης είναι παραμυθένιας ομορφιάς, σε βαθμό που να μην μπορεί να ξεχωρίσει κανείς το ωραιότερο. Δεν το βάζουν κάτω Ούτε έναν κόκκο σκόνης δεν είδαμε πουθενά στο Ζωγράφειο και μείναμε άναυδοι από την αισθητική και τον εξοπλισμό των χώρων και των εργαστηρίων του. Δεν είναι τυχαίο ότι αναδείχτηκε από το τουρκικό υπουργείο Παιδείας στην πρώτη πεντάδα των πιο καθαρών σχολείων ανάμεσα στα συνολικά εξήντα δύο σχολεία του Πέραν.

Οι μαθητές του Ζωγραφείου σέβονται το σχολείο και δεν το αντιλαμβάνονται ως χώρο εκτόνωσης. Σαν να έχει κάποια μεταφυσική ιδιότητα το σχολείο αυτό, ημερεύει τους ανήσυχους από τη φύση τους εφήβους και τους κάνει να μοιάζουν με αγγελούδια. Οπωσδήποτε παίζει ρόλο και η αγάπη που υπάρχει μεταξύ καθηγητών και μαθητών, η οποία ενισχύεται από το κοινό πάθος να κρατήσουν ζωντανό το σχολείο τους κρατά ενωμένους για μια ολόκληρη ζωή, όχι μόνο για τα χρόνια φοίτησης στο σχολείο. Οι απόφοιτοι παλαιότερων εποχών αισθάνονται για πάντα μαθητές του Ζωγραφείου και διδάσκονται από τους καθηγητές τους, ακόμα κι αν οι τελευταίοι είναι υπερήλικες.

Για παράδειγμα, ο θρυλικός και επί 35 χρόνια διευθυντής του σχολείου Δημήτρης Φραγκόπουλος δεν θα γεράσει ποτέ για τους μαθητές του και δεν θα βγει ποτέ στην απομαχία. Οι λεγόμενοι Ζωγραφιώ τες αποτελούν έναν ελληνικό πυρήνα τεράστιας συνεκτικότητας, που κανείς ποτέ δεν θα διασπάσει. Γι'αυτό άντεξαν στις δυσκολίες και στους διωγμούς επειδή ο ένας αντλεί δύναμη από τον άλλο. Πολύ σημαντικός για την ελληνική ομογένεια είναι και ο ρόλος του νυν διευθυντή, Γιάννη Δερμιτζόγλου, ο οποίος έχει περάσει συνολικά 29 χρόνια της ζωής του στο Ζωγράφειο ως μαθητής και καθηγητής.Τον ρωτήσαμε αν υπάρχει κάποια διέξοδος στο πρόβλημα της συνεχούς μείωσης των μαθητών των ελληνικών σχολείων της Κωνσταντινούπολης και μας απάντησε: Δεν απογοητευόμαστε, επειδή είμαστε μαθημένοι. Έχουμε περάσει πολλά οι Ρωμιοί στην Πόλη αν τα σκεφτόμαστε κάθε μέρα, δεν θα μπορούμε να συνεχίσουμε τη δουλειά μας.

Διώχνουμε το δύσκολο και περιμένουμε το θαύμα . Όταν αναρωτηθήκαμε ποιο είναι το θαύμα, μας είπε: Να ακούγονται χαρούμενες φωνές στους διαδρόμους του σχολείου μας. Αυτό θα γίνει αν επιτραπεί να φοιτήσουν στα ελληνικά σχολεία όχι μόνο τα παιδιά που έχουν τουρκική υπηκοότητα, αλλά και τα παιδιά των Ελλαδι τών. Από το 1963 απαγορεύεται . Πράγματι, σε ελληνοτουρκικές εταιρείες της Κωνσταντινούπολης εργάζονται σε πρόσκαιρη βάση πολλοί Έλληνες, οι οποίοι αφήνουν τα παιδιά τους στην Ελλάδα, επειδή αυτά δεν επιτρέπεται να φοιτήσουν στα ελληνικά σχολεία της Πόλης. Πρόκειται για μια απαγόρευση του αυτονόητου, που δεν αντέχει σε καμιά σύγχρονη λογική. Πρωτιές και επιτυχίες Στο Ζωγράφειο φοίτησαν μερικά από τα μεγαλύτερα σύγχρονα ονόματα της επιστήμης στην Τουρκία και στο εξωτερικό. Όπως μας είπε ο διευθυντής του σχολείου, το 97% των αποφοίτων μας ζει στο εξωτερικό. 

Στο Ζωγράφειο δεν υπάρχει κατήφεια. Τα παιδιά μέσα στην τάξη είναι χαρούμενα στήμονες υψηλής κλάσης, που διαπρέπουν σε όλο τον κόσμο. Επίσης, από τους λίγους που έμειναν στην Τουρκία αναδείχτηκαν σπουδαίοι πανεπιστημιακοί, όπως οι Κρίτων Τζούρης, καθηγητής Περιβαλλοντολογίας, Ιωάννα Κουτσουράδη, καθηγήτρια Φιλοσοφίας, Γιώργος Στεφανόπουλος, κοσμήτορας Πολυτεχνείου, και Γιάννης Σκαρλάτος, καθηγητής Κβαντοφυσικής. Νιώθω την ανάγκη να αναφέρω και τον Παναγιώτη Αμπατζή, ο οποίος είναι πρόεδρος της Φιλαρμονικής Εταιρείας Κωνσταντινούπολης και εκδότης του περιοδικού ORKESTRA. Είναι ο αρχαιότε ρος απόφοιτος του Ζωγραφείου και τιμάται συνεχώς μέχρι σήμερα, αν και είναι 90 ετών . Ως σχολείο το Ζωγράφειο έχει σπουδαία θεατρική παράδοση, ανεβάζοντας αξιόλογες παραστάσεις στην Τουρκία και στο εξωτερι κό. Ο ακούραστος Γιάννης Δερμιτζόγλου έχει μεταδώσει στους μαθητές του την αγάπη για το θέατρο, όπως τη μετέδωσαν σ' αυτόν οι καθηγητές του όταν ήταν μαθητής στο ίδιο σχολείο.

Ως μαθητής είχα έφεση στο μπάσκετ επειδή είμαι ψηλός. Ένα πρωινό του 1980 οι καθηγητές μου Στέφανος Παπαδόπουλος και Γιώργος Οκταποδής διέκοψαν το παιχνίδι μου και μου ζήτησαν να παίξω σε μια σχολική παράσταση. Ανέβηκα για πέντε λεπτά στη σκηνή και μου άρεσε τόσο πολύ, που δεν ξανακατέβηκα μέχρι σήμερα . Το Ζωγράφειο έχει γίνει πόλος έλξης και για πολλά σχολεία εκτός Τουρκίας. Τον τελευταίο χρόνο το επισκέφθηκαν έξι χιλιάδες μαθητές απ' όλο τον κόσμο και τον τελευταίο μόνο μήνα σαράντα εννέα σχολεία. Στο πρόσφατο συνέδριο του Ζωγραφείου για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη παρέστησαν δεκαπέντε σχολεία, εκ των οποίων τα δώδεκα από την Ελλάδα. Ένας Ελλαδίτης μαθητής, που συγκινήθηκε από το Ζωγράφειο και την επαφή του με τους Ρωμιούς μαθητές του, είπε στην τελετή λήξης του συνεδρίου: Έπρεπε να ταξιδέψω εκτός Ελλάδας για να καταλάβω τι σημαίνει Ελλάδα .

Κανένα από τα βρόμικα και κατεστραμμένα σχολεία της Ελλάδας δεν αντέχει τη σύγκριση με το Ζωγράφειο. Όλα μας φταίνε εδώ και συνεχώς γκρινιάζουμε για ελλείψεις. Γιατί δεν πάμε στο Ζωγράφειο να δούμε πώς καταφέρνει ο Δερμιτζόγλου, με ελάχιστους συνεργάτες και ελάχιστους πόρους, να κρατά πεντακάθαρο και λειτουργικό ένα παλάτι χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων και ηλικίας 120 ετών Λένε τα κάλαντα στους δρόμους Την Παραμονή των Χριστουγέννων οι μα θητές του Ζωγραφείου βγαίνουν από το σχολείο και ψάλλουν τα κάλαντα στους δρόμους του Πέραν συνοδεία ακορντεόν. Οι Τούρκοι, που αγνοούν την ύπαρξη του Ζωγραφείου, εκπλήσσονται μάλλον ευχάριστα, όταν βλέ πουν τα καλοντυμένα Ρωμιόπουλα να ψάλλουν ωραίες μελωδίες. Είναι πολλοί πλέον οι Τούρκοι που δηλώνουν ανοιχτά την εκτίμησή τους για τους Ρωμιούς και τη βαριά ιστορική τους κληρονομιά.

Μέχρι και ο ταξιτζής που μας μετέφερε στο Ζωγράφειο είπε κάποια στιγμή: Υπήρχε ένας ολόκληρος ρωμαίικος πολιτισμός στην Πόλη. Τώρα πού πήγαν και δεν ακούμε τίποτα γι' αυτούς Στενοχωριέμαι μόλις το σκέφτομαι . Τα λίγα Ρωμιόπουλα μοιάζουν με σταγόνα σε ωκεανό μπροστά στα πλήθη των Τούρκων, που βολτάρουν στην τεράστια Λεω φόρο Ιστικλάλ που διατρέχει το Πέραν. Πριν από τις απελάσεις των Ελλήνων και την εισβολή στην Κύπρο, η λεωφόρος ήταν γεμάτη με ελληνικά καταστήματα και καθημερινά τη διέσχιζαν χιλιάδες Ρωμιοί. Σήμερα είδαμε αμέτρητα τουρκικά μαγαζιά και ελάχιστους Έλληνες τουρίστες. Το 1960 το Ζωγράφειο είχε εφτακόσιους σαράντα πέντε μαθητές και αναγκάστηκαν να χτίσουν δύο επιπλέον ορόφους για να τους στεγάσουν. Σήμερα όλοι οι μαθητές χωράνε σε μια μικρή αίθουσα και οι όροφοι περισσεύουν. Αυτά, όμως, τα ελάχιστα Ελληνόπουλα της Πόλης έχουν μια ιδιαιτερότητα, που κανείς στην Τουρκία δεν πρέπει να αγνοεί και δεν δικαιούται να μην σέβεται: Είναι οι παλαιότεροι και με τις βαθύτερες ρίζες κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης και ολόκληρης της Τουρκίας. 

Πηγή: ΕΠΙΚΑΙΡΑ