Τους τελευταίους μήνες, άσημοι και διάσημοι φίλοι της Ελλάδας, Ελληνες φοιτητές στην Αγγλία, ευαισθητοποιημένοι πολίτες, συνυπογράφουν διάβημα προς το περίφημο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ ώστε να μην καταργηθεί η διδασκαλία της Νεοελληνικής, Ιστορίας, Γλώσσας και Λογοτεχνίας. Η εκστρατεία έχει καταφέρει να συσπειρώσει αρκετές δυνάμεις που ήταν ώς τώρα σε ύπνωση. Κανείς όμως δεν μπορεί να γνωρίζει αν τελικά θα έχει αίσιο τέλος, δεδομένου ότι το 2012 συνταξιοδοτήθηκε ο διδάσκων καθηγητής Ντέιβιντ Χόλτον, το αρχικό κληροδότημα δεν επαρκεί για την οικονομική κάλυψη,  ενώ το ελληνικό κράτος αντιμετωπίζει τις εξελίξεις αυτές με έλλειψη πόρων και αμηχανία για το τι πρέπει να γίνει. Και, κυρίως, με απουσία οποιουδήποτε σχεδίου συντονισμένης δράσης.

Η απειλή δεν εστιάζεται μονάχα στο Κέμπριτζ. Πριν από λίγο καιρό, πραγματοποιήθηκε ακόμα μία καμπάνια διάσωσης, για το αντίστοιχο τμήμα του King’s College, το οποίο συνδέεται με την ιστορική Εδρα Κοραή. Οι περικοπές που έκανε το πανεπιστήμιο σε όλα του τα τμήματα είχαν ως αποτέλεσμα να απορροφηθεί τελικά από το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών. Η ακτινοβολία του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού στη Βρετανία, μια χώρα με ιδιαίτερη παράδοση στην ποιοτική εκπαίδευση και με έντονη παρουσία ελληνικού φοιτητικού στοιχείου, μειώνεται διαρκώς.

Είναι λοιπόν σαφές ότι θα πρέπει να ανασχεδιαστεί η εθνική πολιτική για τις έδρες ελληνικών σπουδών, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί -με μια συνεργασία κράτους και ιδιωτών- η οικονομική τους βιωσιμότητα.  Ταυτόχρονα θα αναζωογονηθεί το ενδιαφέρον για τη σύγχρονη Ελλάδα, η οποία μοιάζει σχεδόν αόρατη μπροστά στη λάμψη της κλασικής αρχαιότητας και του Βυζαντίου. Η «Κ» μίλησε για το θέμα αυτό με ανθρώπους που γνωρίζουν καλά το σημερινό πανεπιστημιακό γίγνεσθαι στη Βρετανία και διαθέτουν στενούς δεσμούς με την ελληνική κοινότητα του Λονδίνου, της οποίας η οικονομική στήριξη σε αυτά τα εγχειρήματα έχει προσφάτως ατονήσει.

Ο Μιχάλης Μόσχος, αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Λονδίνου και συντονιστής της επιτροπής του διεθνούς βραβείου «The John D. Criticos Prize» για ελληνικά πολιτιστικά θέματα, ασχολείται τα τελευταία τριάντα χρόνια με την παρουσία του ελληνικού πολιτισμού σε βρετανικά πανεπιστημιακά ιδρύματα.  Επισημαίνει στην «Κ»: «Το 1922, οι ισχυροί Ελληνες του Λονδίνου, Χιώτες στην πλειονότητά τους, αντιλήφθηκαν ότι η Εδρα Κοραή, που μόλις είχαν ιδρύσει, θα έπρεπε να δοθεί σε μια εξέχουσα προσωπικότητα. Είχαν συνειδητοποιήσει ότι αυτό υπαγόρευε το συμφέρον της χώρας μας στο εξωτερικό, την εποχή που η Βρετανία πρωτοστατούσε διεθνώς και η μικρασιατική καταστροφή κατέλυε φιλελληνικά ερείσματα. Με αυτά τα κριτήρια επελέγη ο διάσημος ιστορικός Αρνολντ Τόινμπι. Επρόκειτο για μια κίνηση πρωτοποριακή για την εποχή εκείνη. Σήμερα, που περνάμε μεγάλες δυσκολίες και ο απανταχού ελληνισμός βιώνει την υποβάθμιση του κύρους της χώρας, θα έπρεπε το ελληνικό κράτος να αντιμετωπίσει το θέμα με ανάλογα μεγάλη σοβαρότητα και διορατικότητα».

Τούτο δεν σημαίνει ότι σε μια περίοδο τέτοιας κρίσης οφείλει να χρηματοδοτήσει εξ ολοκλήρου τις έδρες αυτές. «Ομως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αλλιώς συναλλάσσονται τα πανεπιστήμια με τους ιδιώτες, όσο πλούσιοι και αν είναι, και αλλιώς με τα κράτη», μας εξηγεί. «Ας ηγηθεί η ελληνική Πολιτεία μιας εθνικής πρωτοβουλίας με όραμα και σωστό σχεδιασμό, που θα θεραπεύσει τη δυσπιστία των ομογενών, την απροθυμία τους να συμβάλουν με δωρεές. Ας δώσει φορολογικές ελαφρύνσεις σε όσους αποφασίσουν να βάλουν το χέρι στην τσέπη. Ας προωθήσει ταλαντούχους νέους Ελληνες ακαδημαϊκούς, οι οποίοι θα μπορούσαν να στελεχώσουν τις θέσεις αυτές. Ας προβλέψει πως θα υπάρχει θεματολογική και χρονική αλληλοκάλυψη ανάμεσα στις έδρες, για να προβάλλεται και η σύγχρονη Ελλάδα από την Επανάσταση του 1821 και μετά. Ετσι θα ωθήσει τα βρετανικά πανεπιστήμια να μη βλέπουν τα τμήματα Ελληνικών Σπουδών ως εύκολα θύματα στον βωμό της λιτότητας. Να παραδειγματιστούμε από τη δουλειά που κάνουν αντίστοιχα τμήματα στις ΗΠΑ, όπως στο Πρίνστον, στον τομέα της οργάνωσης και της διδασκαλίας».

Ο Πολ Κάρτλετζ είναι καθηγητής Ελληνικής Ιστορίας στην Εδρα Λεβέντη στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. Υπογραμμίζει στην «Κ» ότι η οικονομική κακοδαιμονία πλήττει ακόμα και τα πιο ισχυρά πανεπιστήμια: «Σε αυτόν τον παράγοντα οφείλεται η απόφαση να κλείσουν τμήματα και όχι στο ότι η Ελλάδα έχει κακή εικόνα διεθνώς. Eπίσης ζούμε στην εποχή των ψηφιακών μέσων που ισχυροποιούν την πρωτοκαθεδρία των αγγλικών και σκοτώνουν όλες τις άλλες σύγχρονες γλώσσες, ακόμα και τα γαλλικά. Οι Βρετανοί εν γένει δεν φημίζονται για το ταλέντο τους στις ξένες γλώσσες. Είναι ντροπή να αποκόψουμε την σύγχρονη απόληξη μιας πανάρχαιας γλώσσας όπως η ελληνική και να μην διδάσκονται στα καλά βρετανικά πανεπιστήμια. Είναι η λαλιά μέσα από την οποία σμιλεύτηκαν ιδέες και συνειδήσεις. Κάθε περίοδος της ελληνικής ιστορίας αξίζει να μελετηθεί εντατικά. Αν θέλουμε όμως να είμαστε πραγματιστές, πρέπει να παραδεχθούμε ότι φθίνει ο αριθμός των φοιτητών που ενδιαφέρονται για τα νέα ελληνικά. Οπότε θα χρειαστεί να γίνει μια γερή οικονομική ενίσχυση ώστε να διατηρηθεί η διδασκαλία τους στο Κέιμπριζ».

Μήπως για την έλλειψη ενδιαφέροντος φταίει και ο τρόπος που γίνονται τα μαθήματα; Κάποιες έδρες ελληνικών σπουδών στην ΗΠΑ, όπως η έδρα Καβάφη στο Αν Αρμπορ του Μίσιγκαν, γνωρίζουν άνθηση. «Είναι αλήθεια ότι κάνουν καλή δουλειά», τονίζει ο Κάρτλετζ.   «Αυτό που με απογοητεύει περισσότερο είναι το γεγονός ότι οι εύποροι Ελληνες και ισχυρά ελληνικά ιδρύματα δεν δείχνουν ζήλο να στηρίξουν την ελληνική ακαδημαϊκή παρουσία στην Βρετανία».

«Το θέμα για την Ελλάδα δεν είναι μόνο οικονομικό»

Φαντάζομαι ότι αν πήγαινε κάποιος σήμερα στον Ελληνα υπουργό Οικονομικών να του πει ότι χρειάζεται να δαπανηθούν 2 - 3 εκατομμύρια στερλίνες για να εξασφαλιστεί η ύπαρξη μιας έδρας Ελληνικών Σπουδών στη Βρετανία, θα τον θεωρούσε τουλάχιστον παρανοϊκό. Είναι σαφές ότι υπάρχουν άλλες προτεραιότητες. Τούτο όμως δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν να προέλθουν τα χρήματα από άλλες πηγές» λέει στην «Κ» ο Ρόμπιν Λέιν Φοξ,  από τους θερμότερους φίλους της Ελλάδας, ο οποίος διδάσκει αρχαία ιστορία στην Οξφόρδη και θεωρείται η μεγαλύτερη αυθεντία στον Μ. Αλέξανδρο και τη μακεδονική δυναστεία διεθνώς. Η έκθεση που διοργάνωσε στην Οξφόρδη με την αρχαιολόγο Αγγελική Κοτταρίδη έσπασε κάθε ρεκόρ προσέλευσης τόσο στο Ashmolean Μuseum όσο και αργότερα στο Λούβρο.

Για τον καθηγητή Φοξ, ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες είναι να βρεθούν τρεις - τέσσερις χαρισματικές προσωπικότητες που θα αναλάβουν να διδάξουν στα τμήματα Ελληνικών Σπουδών και θα προσελκύσουν με τη σειρά τους λαμπρούς φοιτητές. «Αυτοί οι καθηγητές θα αναδείξουν τα υποφωτισμένα σύγχρονα σημαντικά θέματα. Η Τουρκία κερδίζει πόντους στην ακαδημαϊκή κοινότητα γιατί διαθέτει εξαιρετικά αρχεία και ερεθιστικά θέματα για τους μελετητές της. Δυστυχώς τις τελευταίες δεκαετίες, η ιστορία αναλύθηκε περισσότερο από την πτυχή των πολιτισμικών της προεκτάσεων και πολιτικών κινημάτων, όπως λ. χ. ο φεμινισμός, και λιγότερο από την πλευρά καθοριστικών γεγονότων. Κάπως έτσι η σύγχρονη Ελλάδα έμεινε έξω από τη στόχευση των ερευνητών», υπογραμμίζει. «Το θέμα δεν είναι μόνον οικονομικό. Χρειάζεται προσπάθεια σε πολλά επίπεδα για να λειτουργήσει καλά μια έδρα στο ανταγωνιστικό περιβάλλον ενός άριστου βρετανικού πανεπιστημίου. Η δική μου εισήγηση θα ήταν να διαχωριστεί η σύγχρονη Ελλάδα από το Βυζάντιο, το οποίο έχει μελετηθεί επαρκώς, να βρείτε εξέχοντες διδάσκοντες και να πείσετε τους ομογενείς να σας ενισχύσουν οικονομικά. Το ελληνικό κράτος πρέπει να πρωτοστατήσει σε αυτή την προσπάθεια, να την συντονίσει, να συνδράμει οικονομικά, να απευθυνθεί με σωστό τρόπο στους πολιτιστικά ευαίσθητους φορείς και τα κατάλληλα πρόσωπα. Ολες οι κυβερνήσεις αυτό κάνουν για να προβάλουν τον πολιτισμό τους».

Πολιτιστική διπλωματία

«Η Ελλάδα έχει ανάγκη τη θετική της παρουσία στη λαμπρή ακαδημαϊκή σκηνή της Βρετανίας» λέει ο Νίκος Μουζέλης, επίτιμος καθηγητής στο LSE. «Είναι η καλύτερη πολιτιστική διπλωματία που επηρεάζει τομείς όπως η οικονομία και η πολιτική. Ας βάλουμε τα δυνατά μας να εμπνευστούμε και να εφαρμόσουμε ένα εθνικό σχέδιο».

«Μamma Mia» και αρχαία Ελλάδα

Ο γεννημένος το 1968 Τομ Χόλαντ, ένας συγγραφέας με εξαιρετική γνώση της κλασικής παιδείας, αν και ανήκει στη νέα γενιά, έχει κάνει διασκευές έργων του Ηροδότου και του Θουκυδίδη για το ραδιόφωνο του BBC. Είναι άριστος γνώστης της αρχαίας Ελλάδας και της παρούσας δύσκολης συγκυρίας για τα βρετανικά πανεπιστήμια. «Υπάρχει βαθιά αγάπη για την Ελλάδα στην καρδιά των Βρετανών, όλων των κοινωνικών τάξεων. Από τους πλούσιους και ισχυρούς που μαθαίνουν για την κλασική αρχαιότητα και τον Λόρδο Βύρωνα στα ιδιωτικά σχολεία έως τους λαϊκούς Βρετανούς που έρχονται στα νησιά με φθηνά πακέτα διακοπών και χάρηκαν για την εκδοτική επιτυχία της Βικτόρια Χίσλοπ. Τούτο σημαίνει πρακτικά ότι υπάρχουν δύο δεξαμενές, από τις οποίες θα μπορούσαν να βρεθούν φοιτητές για τμήματα Ελληνικών Σπουδών. Δεν έχει σημασία πώς και γιατί πυροδοτείται το ενδιαφέρον κάποιου για μια χώρα, μια κουλτούρα ή μια ιστορία. Ακόμα και αν ήταν το μιούζικαλ “Μamma Mia” ή το “Μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι”. Προσθέστε και εκείνους που λατρεύουν την αρχαία Ελλάδα και θα δείτε ότι υπάρχει γόνιμο έδαφος. Είμαι πεπεισμένος ότι οι σωστές κινήσεις θα φέρουν καλά αποτελέσματα και ότι σύσσωμη η κοινότητα των ακαδημαϊκών που ασχολείται με την αρχαία Ελλάδα θα στηρίξει κάθε προσπάθεια που αφορά τα νέα ελληνικά».

Πηγή: kathimerini.gr