Αρχισε το "κούρεμα" των Ανώτατων Ιδρυμάτων, με τα πρώτα λουκέτα να μπαίνουν εντός του 2012. Στην αρχική φάση του σχεδίου αναδιοργάνωσης της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, περισσότερα από 150 τμήματα χαμηλής έως ανύπαρκτης ζήτησης, τα οποία συγχρόνως παρουσιάζουν και μια φθίνουσα πορεία στην "παραγωγή πτυχιούχων" την τελευταία πενταετία, θα κλείσουν (ψηλά στη λίστα βρίσκονται 60 ΤΕΙ με χαμηλή ζήτηση και σχεδόν μηδενικά ποσοστά αποφοίτησης).

Στόχος αυτού του νέου χωροταξικού σχεδιασμού είναι να ολοκληρωθεί η συγχώνευση τμημάτων ΤΕΙ και πανεπιστημίων σε όλη τη χώρα έως το τέλος του νέου έτους. Η σάρωση θα αφορά όλα τα ΑΕΙ αλλά και τα ΤΕΙ, για τα οποία το φοιτητικό ενδιαφέρον έχει εκλείψει εδώ και χρόνια.

Στη δεύτερη και πιο σκληρή φάση του "Καλλικράτη" θα συγχωνευθούν ακόμη και ολόκληρα πανεπιστήμια. Μοιραία ο τυφώνας των αλλαγών θα συμπαρασύρει και τον αριθμό των εισακτέων που θα μειωθεί δραστικά, από το επόμενο κιόλας έτος, για να φθάσει σε ποσοστά παρόμοια με τον μέσο όρο των χωρών της ΕΕ.

Σε τρεις βασικές συνιστώσες θα στηριχτεί η όλη μεταρρύθμιση:

1. Στη Θεματική, όπου θα συγχωνευθούν τμήματα για να αποτελέσουν στη συνέχεια διευρυμένες ακαδημαϊκές μονάδες (ίδρυση τοπικών συστημάτων πανεπιστημιουπόλεων όπου όλα τα παραρτήματα και τα τμήματα υπάγονται στις σχολές του κύριου ιδρύματος). Οι συγχωνεύσεις θα συμπεριλάβουν τμήματα ομοειδούς επιστημονικού αντικειμένου, που κοστίζουν ακριβά στον κρατικό προϋπολογισμό, έχουν αμφίβολα αποτελέσματα, χαμηλή ζήτηση και λειτουργούν παράλληλα σε επίπεδο AEI και TEI.

2. Στη Χωροταξική, που θα σημάνει μετακινήσεις πολλών "αδύναμων" σχολών, προς σχολές δυνατότερες και ελκυστικότερες, σε κοντινή απόσταση μεταξύ τους. Ολα τα τμήματα που βρίσκονται σε έναν δήμο απομακρυσμένα από το κυρίως πανεπιστήμιο ή το ΤΕΙ, ενσωματώνονται στην ευρύτερη σχολή της κυρίως πανεπιστημιούπολης.

3. Στη Διοικητική, όπου ακόμη και ολόκληρα ΑΕΙ θα ενσωματωθούν σε άλλα με παρόμοια θεματική κατεύθυνση (τα Πανεπιστήμια Στερεάς Ελλάδας, Μακεδονίας, Δ. Μακεδονίας, Πάντειο, Οικονομικό Αθηνών, Χαροκόπειο, Γεωπονικό, ΑΣΚΤ, καθώς και το Διεθνές Πανεπιστήμιο, αναμένεται να βρεθούν στο στόχαστρο).

Πρώτες στη λίστα μπαίνουν οι σχολές Διοίκησης Επιχειρήσεων, Τουρισμού, Ιχθυοκαλλιεργειών, Υδατοκαλλιεργειών και Βιολογικών Καλλιεργειών, των ΤΕΙ που τις "φιλοξενούν". Μέχρι τις 10 Δεκεμβρίου πρέπει να έχουν φτιαχτεί από τα Ιδρύματα, οι λίστες των τμημάτων που θα μπουν... στην εφεδρεία!

Σύμφωνα με πληροφορίες του "Εθνους της Κυριακής", η αρμόδια επιτροπή για τον ανασχεδιασμό των ΑΕΙ-ΤΕΙ εργάζεται ατύπως στο παρασκήνιο. Η επίσημη σύστασή της θα γίνει σύντομα. Μέχρι στιγμής συμμετέχουν ο ειδικός γραμματέας Ανώτατης Εκπαίδευσης Β. Παπάζογλου, ο πρόεδρος του ΕΣΥΠ Αλ. Λυκουργιώτης, δύο ξένοι εμπειρογνώμονες (Δανός, Γάλλος), ενώ στην τελική της μορφή θα εισέλθουν, οι πρόεδροι των ΣΑΠΕ-ΣΑΤΕ, της ΑΔΙΠ και εκπρόσωποι των ίδιων των σχολών.

Ο χάρτης της Ανώτατης Εκπαίδευσης στην Ελλάδα αλλάζει ριζικά, με αφορμή και την απαίτηση του συνολικότερου ανασχεδιασμού της δημόσιας διοίκησης που επιβάλλεται λόγω Μνημονίου. Το υπ. Παιδείας, που θα δεχθεί κι εκείνο τις επισκέψεις της ομάδας Ράιχενμπαχ, θα εξαναγκασθεί σε γενναίες περικοπές δαπανών, που θα πλήξουν καίρια την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.

Σύμφωνα με την έκθεση της ΑΔΙΠ (Αρχή Διασφάλισης Ποιότητας), που δημιουργήθηκε επί ηγεσίας του κ. Σπύρου Αμούργη, τα ελληνικά ΑΕΙ αποτελούνται από πλήθος ομοειδών τμημάτων. Είναι χαρακτηριστικό ότι υπάρχουν 22 Παιδαγωγικά τμήματα, 32 σχολές Πληροφορικής, 14 Γεωπονίας, 14 Θεάτρου, 21 σχολές Αρχιτεκτονικής, 36 Οικονομικά τμήματα και 50 τμήματα Διοίκησης Επιχειρήσεων!

Η Εκθεση του ΟΟΣΑ για την Ανώτατη Εκπαίδευση που παρουσιάζει σήμερα το "Εθνος της Κυριακής" αναφέρει ότι "...η κυβέρνηση θέσπισε ένα τολμηρό πρόγραμμα και αναζήτησε τη συνδρομή ομάδας σχεδιασμού για την ανάπτυξη και την εφαρμογή των μεταρρυθμιστικών προτάσεων που αντικατοπτρίζουν τις βέλτιστες πρακτικές σε χώρες του ΟΟΣΑ".

Η ομάδα
Πρόεδρος της ομάδας σχεδιασμού ήταν ο Εϊμς ΜακΓκίνες από το Εθνικό Κέντρο Ανώτερης Εκπαίδευσης των ΗΠΑ και μέλη ο Γκάμπι Χόστενς από το Βέλγιο, ο Παναγιώτης Παπακωνσταντίνου από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, ο καθηγητής Χόρχε Πεντρέιρα, τέως υφυπουργός Παιδείας της Πορτογαλίας, ο καθηγητής Μάικλ Σάτοκ από το Λονδίνο και ο Πάνος Τσακίρογλου από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Στα συμπεράσματα αναφέρεται: "Καθώς οι εγγραφές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση έχουν αυξηθεί, ο αριθμός των τμημάτων και των ιδρυμάτων, ιδιαίτερα στα ΤΕΙ, έχει πολλαπλασιαστεί, οδηγώντας σε υψηλό επίπεδο αλληλοεπικάλυψης σε ορισμένους τομείς και τμήματα, με ελάχιστους ή καθόλου φοιτητές".

Η ταυτότητα ΑΕΙ-ΤΕΙ
Στην Ανώτατη Εκπαίδευση λειτουργούν 499 Τμήματα, εκτός των Στρατιωτικών Σχολών. Από αυτά τα 286 ανήκουν σε ΑΕΙ και τα 213 σε ΤΕΙ. Από το 1999 έως το 2009 ιδρύθηκαν περίπου 100 νέα Τμήματα ΑΕΙ και ΤΕΙ, λόγω της χρηματοδότησης από την ΕΕ. Είκοσι τέσσερα ΑΕΙ είναι διάσπαρτα σε 36 διαφορετικές πόλεις και 16 ΤΕΙ σε 40 πόλεις και κωμοπόλεις. Από τα πανεπιστήμια, όσα βρίσκονται σε Αττική, Πάτρα, Iωάννινα, Κέρκυρα και Χανιά λειτουργούν σε μία πόλη, ενώ τα υπόλοιπα "απλώνονται" σε δύο έως έξι πόλεις.

ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΓΙΣΤΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΠΟΡΩΝ
Αναγκαία η μείωση των φοιτητών σε "κορεσμένα" Τμήματα

Η οικονομική κρίση, που διέρχεται η Ελλάδα, επιβάλλει τη μέγιστη αξιοποίηση των πόρων που διαθέτει η Πολιτεία για την Ανώτατη Εκπαίδευση. Ενας από τους τρόπους αντιμετώπισης είναι ο περιορισμός του αριθμού των εισακτέων σε Τμήματα "κορεσμένων" γνωστικών πεδίων. Σε περιπτώσεις που προσφέρεται το ίδιο αντικείμενο σε διαφορετικά ΑΕΙ της ίδιας περιοχής, κρίνεται σκόπιμο να περιοριστεί ο αριθμός των φοιτητών, λένε με ένα στόμα οι ιθύνοντες ΑΔΙΠ και ΟΟΣΑ. Το σύνολο των εισαγόμενων φοιτητών είναι πολύ μεγάλο, ενώ διατηρούνται οι ελλείψεις σε επιμέρους γνωστικά πεδία, όπου εξακολουθούν να υπάρχουν ανάγκες. Σύμφωνα με δημοσιευμένα το 2010 στοιχεία της Eurostat, ο αριθμός των φοιτητών ανά 1.000 κατοίκους στην Ελλάδα είναι σημαντικά μεγαλύτερος από αυτόν άλλων χωρών με ανάλογο πληθυσμό. Δεν υπάρχουν τεχνικο-οικονομικές μελέτες που να τεκμηριώνουν τις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας σε αποφοίτους συγκεκριμένων ειδικοτήτων, αλλά η σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες φέρνει στην επιφάνεια μεγάλες αποκλίσεις από τους ευρωπαϊκούς μέσους όρους. Για παράδειγμα, παρότι στην Ελλάδα ο αριθμός ιατρών ανά 1.000 κατοίκους είναι πολύ μεγαλύτερος των άλλων χωρών, το σύστημα εξακολουθεί να παράγει έναν από τους μεγαλύτερους αριθμούς ιατρών στην Ευρώπη, ενώ ταυτόχρονα παράγει πολύ μικρό αριθμό υποστηρικτικού νοσηλευτικού προσωπικού.

Η έκθεση των τεχνοκρατών
Κατακερματισμό σχολών και αλληλοκάλυψη διαπιστώνει ο ΟΟΣΑ

Το ελληνικό σύστημα ανώτερης εκπαίδευσης αποτελείται από πολλά μικρότερα, ιδιαιτέρως κατακερματισμένα τμήματα με υψηλά επίπεδα αλληλοεπικάλυψης, ελάχιστες οικονομίες κλίμακας, αναντιστοιχία μεταξύ του αριθμού των φοιτητών και του ακαδημαϊκού και διοικητικού προσωπικού, καθώς και μεγάλη διαφοροποίηση ως προς τις αποδόσεις των αποφοίτων.

Τα προβλήματα εντοπίζονται σε πολλά επίπεδα:

Εντός περιφερειών: Η Ελλάδα έχει παρουσιάσει αύξηση ιδρυμάτων σε όλη την επικράτεια, αλλά το πιο σημαντικό στοιχείο ως προς την αποδοτικότητα είναι ότι τόσο τα ΑΕΙ όσο και τα ΤΕΙ έχουν δημιουργήσει παραρτήματα, συχνά με ένα ή δύο τμήματα μόνο, σε μικρές πόλεις εντός των περιφερειών τους.

Εντός ιδρυμάτων: Η βασική μονάδα των ιδρυμάτων είναι το τμήμα. Οι διορισμοί ακαδημαϊκού προσωπικού, η τοποθέτηση φοιτητών και η ακαδημαϊκή πολιτική λαμβάνουν χώρα κυρίως στο επίπεδο αυτό.

Οι δυνατότητες κινητικότητας του προσωπικού και των φοιτητών μεταξύ των τμημάτων και η δυνατότητα ακαδημαϊκής διαχείρισης εντός μεγαλύτερων μονάδων, σε επίπεδο σχολής, ή πανεπιστημίου (συνήθης πρακτική σε πανεπιστήμια άλλων χωρών) είναι περιορισμένες έως ανύπαρκτες.

Στο πλαίσιο ομοίων επιστημονικών κλάδων: Προγράμματα πτυχίων σε συγκεκριμένες επιστήμες και επαγγέλματα έχουν διασπαστεί σε μικρότερα προγράμματα, που διαφέρουν ελάχιστα μεταξύ τους, ενδεχομένως για να δικαιολογηθεί η δημιουργία νέων τμημάτων και ο αυξημένος αριθμός ακαδημαϊκών θέσεων.

Στο πλαίσιο των τομέων ΤΕΙ/ΑΕΙ: Ο τομέας των ΤΕΙ προσφέρει ολοένα και περισσότερο ακαδημαϊκά προγράμματα που έχουν εντυπωσιακές ομοιότητες με ακαδημαϊκά προγράμματα παρόμοιας ονομασίας στον πανεπιστημιακό τομέα. Η Ελλάδα αντιμετωπίζει ένα σημαντικό πρόβλημα ως προς τη στρέβλωση της αποστολής των ΤΕΙ, τα οποία τείνουν να υιοθετήσουν το ακαδημαϊκό προφίλ του πανεπιστημιακού τομέα.

Παραδείγματα τμημάτων σε παρόμοιους επιστημονικούς κλάδους:

1. Στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης υπάρχουν δύο χωριστά τμήματα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού (στη Θεσ/νίκη και στις Σέρρες).

2. Στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών υπάρχει ένα Τμήμα Οικονομικών και ένα Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών. Επιπλέον, στο ίδιο Πανεπιστήμιο υπάρχει ένα Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων και ένα άλλο τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας.

3. Στο Πανεπιστήμιο Πειραιά, υπάρχει ένα Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων και ένα Τμήμα Βιομηχανικής Διοίκησης.

4. Στο Πανεπιστήμιο της Μακεδονίας υπάρχουν ξεχωριστά τμήματα Διοίκησης Επιχειρήσεων, Μάρκετινγκ και Διοίκησης Διαδικασιών (βρίσκεται στην Εδεσσα) και Διοικητικής Τεχνολογίας (βρίσκεται στη Νάουσα).

5. Στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης υπάρχουν ξεχωριστά τμήματα Μαθηματικών και Εφαρμοσμένων Μαθηματικών.

6. Στο Πανεπιστήμιο της Πελοποννήσου υπάρχουν τμήματα Επιστήμης και Τεχνολογίας Τηλεπικοινωνιών και επίσης Επιστήμης και Τεχνολογίας Υπολογιστών.