Παρουσία της υπουργού Παιδείας Ν. Κεραμέως, η οποία θα εκπροσωπήσει τον πρωθυπουργό Κ. Μητσοτάκη, θα παρουσιαστεί αύριο Δευτέρα, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, το  Σχέδιο αλλαγών στα ΑΕΙ το οποίο ετοίμασε  Επιστημονική Επιτροπή,  (σ.σ. με συντονίστρια την Βάσω Κιντή, Καθηγήτρια ΕΚΠΑ)  υπό την αιγίδα της προέδρου της Δημοκρατίας  και πρωτοβουλία του Ιδρύματος Μποδοσάκη .

Το Σχέδιο  αλλαγών στα ΑΕΙ, το οποίο θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση ως τις 22 Δεκεμβρίου, έχει  πολλές “συγγένειες”   με το σχέδιο του “Νομπελίστα”  Σύμβουλου του Κ. Μητσοτάκη Χριστόφορου  Πισσαρίδη, πάνω στο οποίο θα “πατήσει” η υπουργός Παιδείας Ν. Κεραμέως για να καταρτίσει το νέο νόμο πλαίσιο για τα ΑΕΙ.

Υπενθυμίζεται ότι  στις 9 Νοεμβρίου  η υπουργός Παιδείας συζήτησε με την πρόεδρο της Δημοκρατίας για το νέο νόμο πλαίσιο που ετοιμάζει (Διαβάστε εδώ)

Ειδικότερα τα σημαντικότερα σημεία του Σχεδίου αλλαγών που εισηγείται η Επιστημονική Επιτροπή είναι τα εξής:

Ιδιωτικά Πανεπιστήμια

Ενώ οι προτάσεις αφορούν το δημόσιο πανεπιστήμιο, αυτό δεν σημαίνει πως είμαστε αντίθετοι με την ίδρυση ιδιωτικών/μη-κερδοσκοπικών πανεπιστημίων. Κάτι τέτοιο μπορεί να προσδώσει δυναμισμό στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και να συμβάλει σε μια δυναμική εκσυγχρονισμού των δημόσιων πανεπιστημίων (π.χ. προβάλλοντας πρότυπα ευέλικτης διοίκησης).

Ανάδειξη διοικήσεων ΑΕΙ

Στο Ελληνικό συνταγματικό και νομικό περιβάλλον, η διοίκηση πρέπει να εκλέγεται, εν μέρει τουλάχιστον, από τα μέλη ΔΕΠ (Διδακτικό και Ερευνητικό Προσωπικό), πράγμα που δημιουργεί μια σχέση εξάρτησης, ενίοτε με αρνητικά αποτελέσματα, όπως η πελατειακή ροπή, η κομματική εξάρτηση και η τάση λογοδοσίας στα μέλη ΔΕΠ ή τις κομματικές νεολαίες, αντί των χρηστών τους και της κοινωνίας που τα χρηματοδοτεί. Η παθογένεια αυτή είναι ευρέως γνωστή και δεν απαιτεί ιδιαίτερη τεκμηρίωση. Είναι, επομένως, αναγκαίο να ληφθεί μέριμνα, ώστε να διασφαλίζεται η ανεξαρτησία της διοίκησης με συγκεκριμένους τρόπους, όπως π.χ. συμπλήρωση με πρόσωπα εκτός ιδρύματος, διαδικασίες λογοδοσίας.

Δύο “πυλώνες” διοίκησης

Στη λογική αυτή, προτείνονται δύο πυλώνες διοίκησης: ένας εκτελεστικός και ένας εποπτικός-στρατηγικός.

Ο πρύτανης

Εκτελεστική εξουσία μπορεί να έχει ο πρύτανης για ακαδημαϊκά θέματα.

Συμβούλιο του Ιδρύματος

Εποπτικό/στρατηγικό ρόλο μπορεί να έχει το Συμβούλιο του Ιδρύματος, το οποίο θα πρέπει να ανανεώνεται σταδιακά και να έχει θητεία που να υπερβαίνει αυτή του πρύτανη.

Διακριτές και ανεξάρτητες αρμοδιότητες

Οι δύο αρχές θα πρέπει να έχουν αρμοδιότητες εντελώς διακριτές και ανεξάρτητες μεταξύ τους.

Δεν θα εκλέγεται ο Πρύτανης αλλά θα επιλέγεται από το Συμβούλιο του Ιδρύματος

Ο/η πρύτανης δεν μπορεί να έχει την ανεξαρτησία που απαιτεί η διοίκηση, εάν εκλέγεται από τα μέλη ΔΕΠ.

Εάν, από την άλλη, απλώς ορίζεται από το Συμβούλιο, μπορεί να μην έχει ανεξαρτησία ως προς το Συμβούλιο.

Γι’ αυτό, το Συμβούλιο πρέπει να ορίζει ειδική επιτροπή (search committee) για την αναζήτηση των κατάλληλων υποψηφίων για να καταλάβουν τη θέση του πρύτανη, μεταξύ των οποίων να γίνεται η επιλογή από το Συμβούλιο.

Κοσμήτορες

Ανάλογη πρέπει να είναι η διαδικασία και για την επιλογή των κατώτερων οργάνων, τα μέλη του Πρυτανικού Συμβουλίου και τους κοσμήτορες.

Γενικά, η λογική που διέπει τη διοίκηση πρέπει να βασίζεται στον συνεχή και αμοιβαίο έλεγχο (checks and balances).

Η  Σύγκλητος θα ασχολείται μόνο με ακαδημαϊκά θέματα

Τέλος, η Σύγκλητος, με ολιγομελή σύνθεση, πρέπει να ασχολείται μόνο με ακαδημαϊκά θέματα

Με τα οικονομικά  θα ασχολείται επαγγελματική διοίκηση

Τα οικονομικά του ιδρύματος πρέπει να είναι υπ’ ευθύνη επαγγελματικής διοίκησης που θα εποπτεύεται από το Συμβούλιο.

Οπως επισημαίνει η Επιστημονική Επιτροπή “Είναι γνωστό πως τα ΑΕΙ δεν χρησιμοποιούν την περιουσία τους αποτελεσματικά, με αποτέλεσμα να μη διαθέτουν πρόσβαση σε σημαντικούς πόρους. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να αλλάξει”.

Συγχωνεύσεις τμημάτων

Ο αριθμός ομοειδών τμημάτων είναι υπερβολικά μεγάλος. Τμήματα με χαρακτήρα μεταπτυχιακής εξειδίκευσης ή επαγγελματικής κατάρτισης πρέπει να ενσωματωθούν σε συγγενή τους τμήματα ή να καταργηθούν μετά από εξωτερική αξιολόγηση. Ο χάρτης της Ανώτατης Εκπαίδευσης πρέπει να επιτρέπει τη σύσταση νέων διεπιστημονικών αντικειμένων και προγραμμάτων σπουδών σε άμεση οργανωτική και διοικητική συνεργασία με αντίστοιχα τμήμα- τα του εξωτερικού.

Ενότητες μαθημάτων (modules)

Η εισαγωγή των υποψηφίων  να γίνεται σε σχολές

Διδάσκοντες εκτός ιδρύματος

Η διδασκαλία πρέπει να μπορεί να γίνεται και από διδάσκοντες εκτός ιδρύματος (π.χ. από επιστήμονες ερευνητικών κέντρων, από στελέχη της αγοράς ή υπουργείων και ΔΕΚΟ). Θα πρέπει να δίνεται η δυνατότητα διαφοροποίησης στο καθηγητικό προσωπικό, π.χ. καθηγητές προσανατολισμένοι στη διδασκαλία και άλλοι στην έρευνα με μόνιμη μέριμνα, ωστόσο, την ενσωμάτωση της έρευνας στη διδασκαλία.  

Θεσμοθέτηση μεγαλύτερης ποικιλίας διδασκόντων

Θα συμβάλει η θεσμοθέτηση μεγαλύτερης ποικιλίας διδασκόντων: συνεργαζόμενων καθηγητών μερικής απασχόλησης (a liated, clinical ή research professors, professors of practice), με φυσική ή διαδικτυακή παρουσία, κυρίως από την εξαιρετικά πλούσια Ελληνική διασπορά.

Κάποιοι εξ αυτών ίσως αποφασίσουν να επαναπατριστούν ως πλήρους απασχόλησης με προφανές κέρδος στην προσπάθεια για brain gain.

Θα βοηθήσει, επίσης, η θεσμοθέτηση θέσεων καθηγητών/ερευνητών της βιομηχανίας/οικονομίας που μισθοδοτούνται από τον ιδιωτικό ή και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα και καλύπτουν κοινά ερευνητικά προγράμματα ή προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης αναγκών της οικονομίας.

Θεσμοθέτηση καθηγητών/ερευνητών αριστείας

Ακόμη, είναι απαραίτητη η θεσμοθέτηση καθηγητών/ερευνητών αριστείας, κληροδοτημάτων ή σημαντικών δωρεών (Endowed chairs) για την προσέλκυση κορυφαίων επιστημόνων (Ελλήνων ή αλλοδαπών) με εργασιακές συνθήκες που θα καθιστούν δυνατή τη μετακίνησή τους.

Αξιοποίηση των καθηγητών που συνταξιοδοτούνται

Στην ίδια κατεύθυνση θα συμβάλει η αξιοποίηση των καθηγητών που συνταξιοδοτούνται, πολλοί από τους οποίους σήμερα μεταφέρουν την εμπειρία και τις γνώσεις τους στο εξωτερικό επειδή δεν υπάρχει η δυνατότητα ουσιαστικής προσφοράς τους στη χώρα.

Αλλαγές στις διαδικασίες προκήρυξης  και επιλογής   καθηγητών

Τα εκλεκτορικά σώματα

 Τα εκλεκτορικά σώματα θα πρέπει να είναι ολιγομελή και να μη συγκροτούνται αποκλειστικά στο πλαίσιο των τμημάτων. Η όλη διαδικασία πρέπει να εποπτεύεται από την κοσμητεία, η οποία θα λαμβάνει υπόψιν τις προτεραιότητες ανάπτυξης που θα θέτουν τα τμήματα, αλλά και τα δια-τμηματικά προγράμματα σπουδών, διασφαλίζοντας την αξιοκρατία και την αριστεία.

Η δευτεροβάθμια αξιολόγηση ενστάσεων θα πρέπει να γίνεται εντός των ιδρυμάτων από διεθνή επιτροπή ή την Επιστημονική Συμβουλευτική Επιτροπή της Σχολής (Scienti c Advisory Board), έτσι ώστε να περιοριστεί η τάση προσφυγής υποψήφιων μελών ΔΕΠ σε διοικητικά δικαστήρια για να προσβάλλουν αποφάσεις των εκλεκτορικών σωμάτων για τυπικούς λόγους.

“Φωτογραφικές” προκηρύξεις

Η αποφυγή «φωτογραφικών» προκηρύξεων για θέσεις του διδακτικού προσωπικού δεν μπορεί να γίνει με κεντρικές, συγκεντρωτικές και γραφειοκρατικές διαδικασίες εκ των προτέρων προσδιορισμού των ακαδημαϊκών αντικειμένων.

 Η επιστήμη εξελίσσεται και δεν μπορεί να περικλειστεί σε εκ των προτέρων δεδομένες περιγραφές αντικειμένων. Κάθε ίδρυμα μπορεί, ως μέρος της στρατηγικής του, να αναδεικνύει τις θεματικές προτεραιότητες για την ενδυνάμωσή του και να αναζητεί τα πρόσωπα που θα την υπηρετήσουν με τη σύσταση ειδικών επιτροπών.

Καταπολέμηση της «ενδογαμίας»

Συγκριτική αξιολόγηση ιδρυμάτων εντός και εκτός Ελλάδας

Είναι απαραίτητο να υπάρχει συγκριτική αξιολόγηση ιδρυμάτων εντός και εκτός Ελλάδας, αλλά και ομοειδών τμημάτων και σχολών. Η αξιολόγηση πρέπει να διενεργείται από όργανα εντός των ιδρυμάτων (π.χ. Συμβούλια), ώστε να παρακολουθείται συστηματικά η λειτουργία τους, από φορείς του Υπουργείου Παιδείας για να ελέγχεται η εφαρμοζόμενη πολιτική και, κυρίως, από ανεξάρτητους φορείς, όπως είναι η ΕΘΑΑΕ, η οποία αποτελεί τον φυσικό θεσμό αξιολόγησης των πανεπιστημίων καθώς, ως ανεξάρτητη διοικητική αρχή, έχει την αποστολή να διασφαλίζει την υψηλή ποιότητα στην Ανώτατη Εκπαίδευση. Η ΕΘΑΑΕ διαθέτει το Συμβούλιο Αξιολόγησης και Πιστοποίησης το οποίο μπορεί να λειτουργήσει ως ο βασικός θεσμός αξιολόγησης, αρκεί να αναβαθμιστεί αποφασιστικά και να ενισχυθεί διοικητικά.

Πηγή: esos.gr