Ηδη, μετά την πρόσφατη ανακοίνωση των βάσεων εισαγωγής στα ΑΕΙ, οι πολλές θέσεις που έμειναν κενές σε πολλά τμήματα της περιφέρειας καθώς και ανθρωπιστικών σπουδών έχουν προβληματίσει τους πανεπιστημιακούς. Η φιλοσοφία για προσανατολισμό προς την αγορά εργασίας διατρέχει όλο τον νέο νόμο-πλαίσιο 4957, που δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 21 Ιουλίου (και άρα από τότε μετράει ο χρόνος έναρξης ισχύος του) και τις επόμενες ημέρες αναμένεται η εφαρμοστική υπουργική απόφαση.

Οπως παρουσιάζει σήμερα η «Κ», τα ΑΕΙ πρέπει να ολοκληρώσουν τα βήματα για την εφαρμογή του νόμου έως τον Δεκέμβριο του 2023.

Ειδικότερα, είναι σε εξέλιξη έρευνα για την πορεία των πτυχιούχων ως προς την επαγγελματική τους αποκατάσταση. Η έρευνα πραγματοποιείται με μεθοδολογία που υιοθετείται στην Ευρωπαϊκή Ενωση, ώστε να προκύψουν συγκρίσιμα στοιχεία σε ευρωπαϊκό επίπεδο, σε εθνικό επίπεδο για τα 25 ΑΕΙ, αλλά και σε ιδρυματικό επίπεδο, δηλαδή για τα τμήματα κάθε ΑΕΙ.

Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», από τις εκθέσεις που έχει παραλάβει η Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) από τα μέλη του Συμβουλίου Αξιολόγησης και Πιστοποίησης ανά επιστημονικό κλάδο και την επεξεργασία των στοιχείων των ΑΕΙ από το ηγετικό επιτελείο του υπουργείου Παιδείας, προκύπτει ότι τα προπτυχιακά προγράμματα σπουδών δύσκολα προσαρμόζονται στις ραγδαίες εξελίξεις της επιστήμης και στις αλλαγές στην αγορά εργασίας. Αποτελεί παράδειγμα αλλά και ένδειξη μιας ευρύτερης εκτίμησης ότι στα ελληνικά ΑΕΙ υπάρχει υπερπληθώρα τμημάτων σε κορεσμένα αντικείμενα, την ίδια στιγμή που καταγράφονται σημαντικές ελλείψεις στην αγορά εργασίας και στροφή των υποψηφίων προς νέα αντικείμενα σε σχέση με τα παραδοσιακά. Χαρακτηριστικά, η Ελλάδα έχει 27 τμήματα πληροφορικής εκτός από τα δέκα τμήματα Ηλεκτρολόγων Η/Υ. Θεωρούνται λίγα σε σχέση με τον ψηφιακό μετασχηματισμό των οικονομιών.

Ετσι, το υπουργείο Παιδείας από το 2023 σκοπεύει να δώσει κίνητρα χρηματοδότησης στα πανεπιστήμια, ώστε να αλλάξουν το πρόγραμμα σπουδών τους και να στραφούν σε αντικείμενα που δίνουν πρόσβαση στην αγορά εργασίας. Τους δείκτες χρηματοδότησης θα τους εισηγηθεί η ΕΘΑΑΕ, συνεκτιμώντας τον χαμηλό αριθμό φοιτητών ανά τμήμα (άρα θα μετρήσουν οι κενές θέσεις που υπάρχουν) και τη βιωσιμότητα του τμήματος (π.χ. επάρκεια του διδακτικού και υποστηρικτικού προσωπικού, διαθεσιμότητα υποδομών), αλλά –πλέον– και τις επαγγελματικές προοπτικές και τις συνθήκες απασχόλησης των αποφοίτων τους. Επιπλέον, το υπουργείο σχεδιάζει να στηρίξει εμπράκτως την ίδρυση νέων καινοτόμων και σύγχρονων προγραμμάτων στα πανεπιστήμια.

Νέες δυνατότητες

Οπως δήλωσε στην «Κ» ο γενικός γραμματέας Ανώτατης Εκπαίδευσης Αποστόλης Δημητρόπουλος, «ο νόμος δίνει νέες δυνατότητες στα πανεπιστήμια να αναδιαρθρώσουν τα προγράμματα σπουδών και τα πτυχία που προσφέρουν, ιδρύοντας νέα σύγχρονα προγράμματα, με διεπιστημονικό χαρακτήρα, με κύριες και δευτερεύουσες ειδικεύσεις, διπλά πτυχία και με προσανατολισμό στις εφαρμογές των επιστημών και των νέων τεχνολογιών στον χώρο εργασίας». Και τόνισε: «Φιλοδοξούμε τα προσεχή χρόνια να αλλάξουμε ριζικά το τοπίο των σπουδών στα ελληνικά πανεπιστήμια, ώστε να προσφέρουν σύγχρονες σπουδές με αντίκρισμα στην αγορά εργασίας, διευρύνοντας τις επιλογές των φοιτητών και των νέων. Μπορούμε να καλύψουμε το χαμένο έδαφος των τελευταίων χρόνων και να φέρουμε μια νέα άνοιξη στην ανώτατη εκπαίδευση, με μια μεγάλη ανανέωση των σπουδών που προσφέρουν, σύμφωνα και με τις διεθνείς εξελίξεις».

Το χρονοδιάγραμμα των υποχρεώσεων των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων

Την εκκίνηση της εφαρμογής του νέου νόμου πλαισίου 4957/22 για τα ΑΕΙ κάνουν μέσα στον Αύγουστο 10 πανεπιστήμια καθώς ολοκληρώνεται η θητεία των πρυτανικών αρχών τους. Βέβαια, η διαδικασία αλλάζει πλήρως σε σχέση με σήμερα. Μετά την προκήρυξη των εκλογών, σε λίγες ημέρες, οι πανεπιστημιακοί που ενδιαφέρονται να αναδειχθούν στον πρυτανικό θώκο θα πρέπει προηγουμένως να εκλεγούν στο θεσμοθετηθέν συμβούλιο του ιδρύματός τους. Για να τα καταφέρουν, κρίσιμο είναι να κάνουν προεκλογικά ισχυρές συμμαχίες με άλλους υποψηφίους. Το υπουργείο Παιδείας έχει στείλει, όπως παρουσιάζει ενδεικτικά η «Κ», το χρονοδιάγραμμα των υποχρεώσεων των ΑΕΙ, μέσα στο οποίο τα ιδρύματα θα πρέπει να υλοποιήσουν τον νόμο. Παράλληλα, και το υπουργείο πρέπει να προχωρήσει σε έκδοση υπουργικών αποφάσεων. Ολα θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί τον Δεκέμβριο του 2023. 

Συγκεκριμένα, μέχρι τις 22 Αυγούστου οι πρυτάνεις 10 ΑΕΙ των οποίων η θητεία λήγει στις 31 Αυγούστου, πρέπει να προχωρήσουν στην έκδοση της προκήρυξης για την ανάδειξη των εσωτερικών και των εξωτερικών μελών του συμβουλίου. Τα ΑΕΙ στα οποία θα προκηρυχθούν εκλογές είναι το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, τα πανεπιστήμια Θεσσαλίας, Μακεδονίας, Αιγαίου, Πειραιώς, Πελοποννήσου, Ιωαννίνων, Δημοκρίτειο Θράκης, Πολυτεχνείο Κρήτης και το ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο.

Η προκήρυξη θα εκκινήσει τον προεκλογικό αγώνα για όσους πανεπιστημιακούς θέλουν να εκλεγούν στη θέση του πρύτανη, ενώ παράλληλα θα οργανωθεί η αναζήτηση των εξωπανεπιστημιακών που θα μετάσχουν στο συμβούλιο. Αυτό, διότι το νέο 11μελές συμβούλιο θα αποτελείται από 6 πανεπιστημιακούς του ιδρύματος και 5 εξωπανεπιστημιακούς. Ως εξωτερικά μέλη μπορούν να επιλεγούν καθηγητές ξένων πανεπιστημίων, πρόσωπα με ευρεία αναγνώριση ή συμβολή στον πολιτισμό, στις τέχνες, στα γράμματα ή στις επιστήμες, στην οικονομία ή στην κοινωνία, καθώς και εκπρόσωποι διεθνών οργανισμών ή κοινωνικών εταίρων. Τα εξωτερικά μέλη του συμβουλίου διοίκησης αναδεικνύονται κατόπιν διεθνούς δημόσιας πρόσκλησης, που εκδίδεται με ευθύνη του υπηρετούντος πρύτανη του ΑΕΙ. Τα 11 μέλη του συμβουλίου θα ψηφίσουν για τον πρύτανη, ο οποίος θα είναι ένας εκ των έξι ενδοπανεπιστημιακών μελών του συμβουλίου. 

Ωστόσο, μέσα στην προθεσμία για την υποβολή των αιτήσεων για εξωπανεπιστημιακούς η ηγεσία κάθε ΑΕΙ θα αναζητήσει πρόσωπα κύρους που θα τους ζητήσει να θέσουν υποψηφιότητα. Οπως έγινε με τον νόμο 4009 του 2011, όταν θεσμοθετήθηκαν για πρώτη φορά τα συμβούλια, η επιλογή των εξωτερικών μελών του συμβουλίου έγινε μέσα από συνδυασμό κριτηρίων με κύριους άξονες το υψηλό ακαδημαϊκό κύρος κάθε προτεινόμενου αλλά και τις γνωριμίες του με μέλος της ηγεσίας του ΑΕΙ.

Από την πλευρά του το υπουργείο θα μεριμνήσει ώστε με κοινή απόφαση των υπουργών Παιδείας και Θρησκευμάτων και Ψηφιακής Διακυβέρνησης να καθορισθούν οι λεπτομέρειες σχετικά με την εκλογική διαδικασία των εσωτερικών μελών του συμβουλίου διοίκησης του ΑΕΙ, θέματα που αφορούν την εφαρμογή του συστήματος της ταξινομικής ψήφου και την εκλογιμότητα των υποψηφίων, η διαδικασία έκδοσης της προκήρυξης, η διαδικασία υποβολής των υποψηφιοτήτων, οι κατηγορίες δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που υποβάλλονται σε επεξεργασία, οι κατηγορίες των υποκειμένων, οι ρόλοι των εμπλεκομένων ως προς την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, τα τεχνικά και οργανωτικά μέτρα για την ασφάλεια της επεξεργασίας αυτών, καθώς και κάθε αναγκαία, τεχνική, επιχειρησιακή ή άλλη λεπτομέρεια για την εφαρμογή του παρόντος και κάθε άλλο τεχνικό ζήτημα. 

Επίσης, με κοινή απόφαση των υπουργών Παιδείας και Θρησκευμάτων και Ψηφιακής Διακυβέρνησης θα πρέπει να καθοριστούν οι κατηγορίες των δικαιούχων, τυχόν επιπλέον προϋποθέσεις και στοιχεία που περιλαμβάνονται στην ακαδημαϊκή ταυτότητα ανά κατηγορία δικαιούχων, η διαδικασία υποβολής αίτησης, έκδοσης και παραλαβής της ακαδημαϊκής ταυτότητας, η χρονική διάρκεια ισχύος της ανά κατηγορία δικαιούχων, καθώς και κάθε άλλη αναγκαία, τεχνική ή άλλη, λεπτομέρεια για την εφαρµογή του νόμου. Το ζήτημα σχετίζεται με την ελεγχόμενη είσοδο –με τουρνικέ– στα ΑΕΙ, η οποία αποτελεί «αγκάθι» λόγω των αντιδράσεων από μερίδα φοιτητών και πανεπιστημιακών. 

πηγή:kathimerini