Τι άλλαξε με τον νέο νόμο ΔΟΑΤΑΠ;  

Το θεσμικό πλαίσιο του ΔΟΑΤΑΠ είχε ουσιαστικά διαμορφωθεί από τη δεκαετία του 1970 όταν ιδρύθηκε (ως ΔΙΚΑΤΣΑ), δηλαδή πριν ενταχθεί η χώρα στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα και πριν αρχίσει να διαμορφώνεται ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο για τη διεθνή αναγνώριση των σπουδών. Καθώς η εκπαίδευση παραμένει αρμοδιότητα  των κρατών, ενώ η ελευθερία εγκατάστασης προσώπων στα κράτη μέλη αποτελεί θεμελιώδη ελευθερία και αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διακρίθηκε η αναγνώριση των σπουδών ανάλογα με το σκοπό της σε επαγγελματική (για ένταξη στην απασχόληση), που ρυθμίζεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, και σε ακαδημαϊκή (για συνέχιση σπουδών σε μεταπτυχιακό επίπεδο) που ρυθμίζεται από τα κράτη και τους διεθνείς οργανισμούς, όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης και η UNESCO. 

Ήδη όμως από την Ευρωπαϊκή Οδηγία 48/1988 αλλά και την 36/2005 η αναγνώριση των σπουδών για επαγγελματικούς σκοπούς διαμορφώθηκε με βάση την αρχή της «αμοιβαίας αναγνώρισης» αντί της –έτσι κι αλλιώς ανέφικτης- «εναρμόνισης» μεταξύ των διαφορετικών εκπαιδευτικών συστημάτων των χωρών. Η ευρωπαϊκή νομοθεσία ακολούθησε δηλαδή την αρχή που διαμορφώθηκε με την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου (1979), στην υπόθεση του γαλλικού λικέρ Cassis της Dijon στην γερμανική αγορά. Σύμφωνα με αυτήν κάθε «προϊόν» που δημιουργείται νόμιμα σε μια χώρα, πρέπει να γίνεται δεκτό στην αγορά των υπόλοιπων κρατών μελών. Μια αρχή που οι ειδικοί στα ευρωπαϊκά θέματα θεωρούν ιστορική, καθώς έδωσε μεγάλη ώθηση στην ευρωπαϊκή ενοποίηση, και επεκτάθηκε πέρα από τα προϊόντα, στις υπηρεσίες, και στους τίτλους σπουδών. Η αρχή της «αμοιβαίας αναγνώρισης» διέπει και τη Σύμβαση της Λισσαβόνας (1999) του Συμβουλίου της Ευρώπης για την ακαδημαϊκή αναγνώριση των σπουδών -την οποία η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της Ευρώπης που δεν έχει ακόμα υπογράψει!- αλλά και η πιο πρόσφατη (2019) Παγκόσμια Σύμβαση της UNESCO. Στο νέο νόμο του ΔΟΑΤΑΠ ελήφθησαν, τέλος, υπόψη οι αρχές του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης (αξιολόγηση, πιστωτικές μονάδες, επίπεδα προσόντων, συμπλήρωμα διπλώματος), στον οποίο η Ελλάδα συμμετέχει μαζί με άλλες 46 χώρες της Ευρώπης, με στόχο ακριβώς τη διευκόλυνση της αναγνώρισης των σπουδών και της κινητικότητας μεταξύ των κρατών της Ευρώπης. 

Με απλά λόγια, με το νέο νόμο το ελληνικό κράτος αποδέχθηκε ότι θα αναγνωρίζει εφεξής ως «πανεπιστήμια» και ως «πτυχία» όσα κάθε άλλο κράτος αναγνωρίζει ως τέτοια στην επικράτεια του. Χωρίς δηλαδή να χρειάζεται ο ΔΟΑΤΑΠ -το μόνο κράτος στην Ευρώπη!- να ζητά λεπτομερείς πληροφορίες για το καθένα χωριστά και να ενημερώνεται για τις μεταβολές τους από τα χιλιάδες ιδρύματα του πλανήτη, προκαλώντας τις μεγάλες καθυστερήσεις! Εφόσον τα αναγνωρίζει το άλλο κράτος, τα αναγνωρίζει και το ελληνικό κράτος. Έτσι, δεν θα αποτελεί πλέον το ελληνικό κράτος και τα ελληνικά πανεπιστήμια το «παγκόσμιο μέτρο» των πανεπιστημίων του πλανήτη! Ύστερα από 50 χρόνια συμμετοχής στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, καιρός δεν ήταν;

Ο νέος νόμος αξιοποιεί, φυσικά, τη δυνατότητα του ευρωπαϊκού και του διεθνούς δικαίου για σύγκριση των προγραμμάτων σπουδών άλλων χωρών με τα αντίστοιχα ελληνικά και επιβολή «αντισταθμιστικών μέτρων», όταν διαπιστώνονται «ουσιώδεις διαφορές» -και όχι όταν δεν είναι πανομοιότυπα με τα ελληνικά- ιδίως όταν πρόκειται για σπουδές σε ρυθμιζόμενα επαγγέλματα που αφορούν στην προστασία του δημοσίου συμφέροντος. 

Επιπλέον, ο νέος νόμος διέκρινε την αναγνώριση για ακαδημαϊκούς σκοπούς, αναθέτοντας στα ελληνικά πανεπιστήμια να εξετάζουν τα πτυχία άλλων χωρών μόνο για τη συνέχιση των σπουδών σε αυτά. Έτσι ο ΔΟΑΤΑΠ, αντί να «μπλοκάρει» τα πανεπιστήμια καθυστερώντας, τα υποστηρίζει πλέον στις αποφάσεις τους με τη βοήθεια των Εθνικών Μητρώων Αναγνωρισμένων Ιδρυμάτων και Τίτλων Σπουδών που τηρεί, διασφαλίζοντας την ενιαία αντιμετώπισή τους από τα ελληνικά πανεπιστήμια. Ενώ πλέον τα Υπουργεία Παιδείας και Εξωτερικών αποκτούν την ευχέρεια να συνάπτουν συμφωνίες για την αμοιβαία αναγνώριση σπουδών με άλλα κράτη, εμπλουτίζοντας τα Μητρώα του ΔΟΑΤΑΠ, χωρίς εσωτερικά θεσμικά εμπόδια.

Αναμφίβολα, ο νέος νόμος ΔΟΑΤΑΠ έκανε ένα βήμα εκσυγχρονισμού, απλουστεύοντας διαδικασίες και αντιμετωπίζοντας τις καθυστερήσεις! Δεν έλυσε όμως οριστικά το ζήτημα, το οποίο -φοβάμαι- θα ξαναβρούμε σύντομα μπροστά μας, καθώς διατήρησε ως ξεχωριστή από το ΔΟΑΤΑΠ υπηρεσία το Αυτοτελές Τμήμα Εφαρμογής της Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας (ΑΤΕΕΝ) στο Υπουργείο Παιδείας, με αρμοδιότητα την εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Οδηγίας (36/2005) για την αναγνώριση «επαγγελματικών προσόντων», καθώς και της ευρωπαϊκής νομολογίας για την αναγνώριση «επαγγελματικής ισοδυναμίας» τίτλων σπουδών που απονέμονται από άλλα ευρωπαϊκά κράτη. Το βήμα εξευρωπαϊσμού παρέμεινε ημιτελές. Σύντομα, πιστεύω, θα φανεί ότι δύο υπηρεσίες του ελληνικού κράτους για τον ίδιο σκοπό (την αναγνώριση των σπουδών για την ένταξη στην απασχόληση), με παρεμφερείς αλλά ανισοβαρείς κανόνες, άνιση στελέχωση και τεχνογνωσία, δεν αποτελεί ενδεδειγμένη πρακτική.  

Οι αλλαγές του νόμου που επεξεργαστήκαμε με τους συνεργάτες μου και τον Πρόεδρο του ΔΟΑΤΑΠ Ορέστη Καλογήρου, συνέβαλαν στην επιτάχυνση των διαδικασιών. Πέρα όμως από τις νομοθετικές αλλαγές, το θαύμα του νέου ΔΟΑΤΑΠ, οφείλεται στον Ορέστη Καλογήρου που έχει την ευθύνη της εφαρμογής τους -και δικαίως έλαβε δημόσια τα συγχαρητήρια από τον  Πρωθυπουργό- καθώς και στο προσωπικό του ΔΟΑΤΑΠ για την υψηλή τεχνογνωσία του στα θέματα αυτά. Ας πιούμε στην υγειά τους ένα Cassis της Dijon!  

Αποστόλης Δημητρόπουλος 

*Ο Αποστόλης Δημητρόπουλος είναι τέως Γενικός Γραμματέας Ανώτατης Εκπαίδευσης στο Υπουργείο Παιδείας