Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) - διεθνώς Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) - είναι μια από τις συχνότερες νευροβιολογικές διαταραχές της παιδικής ηλικίας, η οποία συνεχίζεται, κατά ένα σημαντικό ποσοστό, και στην ενήλικη ζωή. Εμφανίζεται στο 5-7% του μαθητικού πληθυσμού με σχέση συνήθως 3:1 υπέρ των αγοριών.

Αρκετοί επιστήμονες, ωστόσο, πιστεύουν ότι η συχνότητα εμφάνισης είναι περίπου η ίδια και στα δυο φύλα, με τη διαφορά ότι τα κορίτσια συχνά δεν είναι υπερκινητικά και διαχειρίζονται καλύτερα τη διαταραχή τους, γι αυτό και η διάγνωση μπορεί να διαλάθει ή να γίνει αργότερα.

Παρόλο που πρόκειται για μια τόσο συχνή κατάσταση, η ΔΕΠΥ συνεχίζει να είναι ελάχιστα κατανοητή στην κοινότητα και να μην είναι αποδεκτή από όλες τις επιστημονικές και κοινωνικές ομάδες. Βέβαια, την τελευταία 5ετία έχουν ενταθεί οι προσπάθειες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της κοινωνίας, αναφορικά με τη διαταραχή, από διάφορες επιστημονικές ομάδες και φορείς.

Αν και είναι, όμως, η ΔΕΠΥ μια από τις πιο μελετημένες και τεκμηριωμένες παιδοψυχιατρικές διαταραχές παγκοσμίως, έχει συγχρόνως προκαλέσει τις περισσότερες συζητήσεις και εξακολουθεί να υποδιαγιγνώσκεται σε πολλές χώρες μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.

Τα παιδιά με ΔΕΠΥ εμφανίζονται στους ειδικούς συνήθως, μεταξύ 3 και 7 χρόνων. Η αναγνώριση του προβλήματος συμπίπτει, στις περισσότερες περιπτώσεις, με την ένταξη στο σχολείο, εξαιτίας των αυξημένων απαιτήσεων για συγκέντρωση της προσοχής, οργάνωση και συμμόρφωση στους κανόνες.

Τα χαρακτηριστικά (πυρηνικά) συμπτώματα της ΔΕΠΥ, δηλ. η διάσπαση προσοχής, η παρορμητικότητα και η υπερκινητικότητα, θεωρούνται τόσο κοινά στην παιδική ηλικία, που συχνά η διάγνωση παραβλέπεται, ενώ σε πολλές περιπτώσεις τα προβλήματα που η ίδια η ΔΕΠΥ προκαλεί στη συμπεριφορά, στην κοινωνική προσαρμογή ή στη σχολική απόδοση, αποδίδονται σε άλλες καταστάσεις που μπορεί να συνυπάρχουν. 

Έτσι η ΔΕΠΥ παραμένει συχνά αδιάγνωστη ή εσφαλμένα διαγνωσμένη ενώ, ακόμη και όταν γίνεται η σωστή διάγνωση, δεν εφαρμόζεται πάντοτε ένα ολοκληρωμένο μοντέλο συνδυασμού θεραπευτικών προσεγγίσεων που απαιτεί η αντιμετώπιση της.

Τα πυρηνικά χαρακτηριστικά της ΔΕΠΥ είναι η απροσεξία, η υπερκινητικότητα και η παρορμητικότητα, που εξελίσσονται και αλλάζουν με την ωρίμανση του ατόμου.

Α. Η ΔΕΠΥ στα παιδιά

Τα κύρια συμπτώματα της διαταραχής, όπως ορίζονται από το DSM-IV, είναι η διάσπαση της προσοχής, η παρορμητικότητα και η υπερκινητικότητα. Με βάση τα συμπτώματα που επικρατούν στα παιδιά σχολικής ηλικίας διακρίνουμε τρεις τύπους ΔΕΠΥ:

ΔΕΠΥ – τύπος Απροσεξίας

Ο τύπος αυτός είναι συχνός σε παιδιά σχολικής ηλικίας, που μπορεί να μη γίνουν αντιληπτά επειδή δεν παρουσιάζουν διασπαστική συμπεριφορά. Σε κάποιες περιπτώσεις είναι παιδιά που διαγνώσθηκαν σε σχετικά μεγαλύτερη ηλικία, όταν είχαν ξεπεράσει τα προβλήματα υπερκινητικότητας που εμφάνιζαν ως μικρότερα, ενώ σε άλλες περιπτώσεις είναι μια αμιγώς διαφορετική κατάσταση από τους άλλους τύπους της ΔΕΠΥ.

ΔΕΠΥ – τύπος Παρορμητικότητας/Υπερκινητικότητας

ΔΕΠΥ – Συνδυασμένος τύπος

Είναι επίσης συνηθισμένος τύπος ΔΕΠΥ στα παιδιά και στους εφήβους όπου παρουσιάζεται συνδυασμός κάποιων από τα παραπάνω συμπτώματα,  ήτοι απροσεξία, υπερκινητικότητα και παρορμητική συμπεριφορά.

Γενικά, το φάσμα των κλινικών συμπτωμάτων είναι ευρύ, γι αυτό και κανένα παιδί με ΔΕΠΥ δεν μοιάζει με κάποιο άλλο. Συνήθως, υπάρχουν διαφοροποιήσεις στην ένταση των συμπτωμάτων και μάλιστα τέτοιες διακυμάνσεις μπορεί να παρατηρούνται στο ίδιο παιδί κατά την διάρκεια της ημέρας, ακόμη και από ώρα σε ώρα. Πάντως, για να βάλει ο ειδικός τη διάγνωση της ΔΕΠΥ, τα ως άνω προβλήματα πρέπει να παρατηρούνται τόσο στο σπίτι, όσο και στο σχολείο και να προκαλούν σημαντική δυσκολία στην ακαδημαϊκή απόδοση και την κοινωνική συναναστροφή του παιδιού.

Β. Η ΔΕΠΥ στους ενήλικες

Οι ενήλικες με ΔΕΠΥ έχουν περισσότερες πιθανότητες να εγκαταλείψουν τις σπουδές τους, να απολυθούν από την εργασία τους και να έχουν κακές σχέσεις στην προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική τους ζωή.

Εμφανίζουν υψηλότερα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης, χαμηλή αυτοεκτίμηση, αυξημένο κίνδυνο κακής σωματικής υγείας, σοβαρών τροχαίων και άλλων ατυχημάτων, καθώς και εθισμό σε τηλεόραση, υπολογιστή, κάπνισμα, τζόγο, αλκοόλ και εξαρτησιογόνες ουσίες.

Επαγγελματικά προτιμούν δουλειές με κίνηση και δράση και ελκύονται από εκείνες που έχουν στοιχεία διέγερσης και κινδύνου, όπως επιχειρηματικές δραστηριότητες. Συχνά αλλάζουν επάγγελμα μέχρι να βρουν αυτό που τους ταιριάζει.

Τεστ για τους γονείς – Έχει ΔΕΠΥ το παιδί σας;

Αυτό το τεστ/κουίζ είναι για τους γονείς των παιδιών που μπορεί να έχουν Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής. Εάν υποψιάζεστε ότι το παιδί σας μπορεί να έχει αυτή την κατάσταση ψυχικής υγείας, παρακαλούμε απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις και μοιραστείτε τα αποτελέσματα αυτού του τεστ με τον παιδίατρό σας.

Αυτό το τεστ για την Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής μπορεί να σας βοηθήσει να προσδιορίσετε αν κάποια σημάδια και συμπεριφορές του παιδιού σας δικαιολογούν μια επίσκεψη σε εξειδικευμένο γιατρό για περαιτέρω αξιολόγηση.

Το τεστ για παιδιά με πιθανή Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής (για γονείς παιδιών ηλικίας 6-9 ετών)

Όταν απαντάτε στις ερωτήσεις, προσπαθήστε να συγκρίνετε τις συμπεριφορές του παιδιού σας με άλλα παιδιά της ίδιας ηλικίας. Και οι συμπεριφορές αυτές, ή ό,τι άλλο μπορεί να θεωρήσετε ως συμπτώματα ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής  και Υπερκινητικότητας) θα πρέπει να συμβαίνουν τουλάχιστον για 6 μήνες. Εάν η χρονική περίοδος είναι μικρότερη από 6 μήνες, το παιδί σας μπορεί να έχει κάποιο άλλο πρόβλημα ψυχικής υγείας, όπως κατάθλιψη ή άγχος.

Απαντήστε σε κάθε ερώτηση με βαθμολογία 1-4 (σημειώστε σε ένα χαρτί τις επιλογές σας):

ΠΡΟΣΟΧΗ: Σε καμία περίπτωση ένα τεστ, ή ένα «συμπτωματολόγιο», που βρίσκετε στο διαδίκτυο, δεν μπορεί να υποκαταστήσει την επιστημονική διάγνωση, άποψη, ή συμβουλή ενός εξειδικευμένου γιατρού. Χρησιμοποιήστε αυτό το (και άλλα) τεστ ως έναν απλό οδηγό και τίποτα παραπάνω.

Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να επικοινωνείτε πάντοτε με τον γιατρό σας για οποιοδήποτε θέμα υγείας σας απασχολεί. 

1. Δεν ισχύει για το παιδί μου
2. Περιστασιακά αλήθεια στην περιγραφή του παιδιού μου
3. Αυτό συχνά περιγράφει τη συμπεριφορά ή κάποιο χαρακτηριστικό του παιδιού μου
4. Πολύ καλή περιγραφή της συμπεριφοράς ή κάποιου χαρακτηριστικού του παιδιού μου

Το παιδί μου:

1. Είναι πάντα σε μια «έξαψη», σαν να είναι πάντα έτοιμο να κάνει κάτι

1 ~ 2 ~ 3 ~ 4

2. Είναι δύσκολο να το ελέγξω όταν είμαστε στα μαγαζιά

1 ~ 2 ~ 3 ~ 4

3. Τρέχει ή σκαρφαλώνει υπερβολικά σε μέρη όπου είναι σαφώς ακατάλληλα

1 ~ 2 ~ 3 ~ 4

4. Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ανήσυχο (σ.σ. σε εγρήγορση), σαν να μην χαλαρώνει ποτέ

1 ~ 2 ~ 3 ~ 4

5. Έχει δυσκολία να περιμένει τη σειρά του για παιχνίδια ή ομαδικές καταστάσεις

1 ~ 2 ~ 3 ~ 4

6. Έχει δυσκολία να παίζει ήσυχα

1 ~ 2 ~ 3 ~ 4

7. Φεύγει από την τάξη που κάνει μάθημα ή από μια κατάσταση στην οποία αναμένεται να μείνει καθιστό

1 ~ 2 ~ 3 ~ 4

8. Απογοητεύεται και εγκαταλείπει εύκολα καταστάσεις που απαιτούν συνεχή προσπάθεια

1 ~ 2 ~ 3 ~ 4

9. Μένει συγκεντρωμένο για μικρές μόνο περιόδους

1 ~ 2 ~ 3 ~ 4

10. Συμμετέχει σε μια εργασία μόνο εάν ενδιαφέρεται πολύ

1 ~ 2 ~ 3 ~ 4

Βαθμολόγηση του ερωτηματολογίου

Σύνολο βαθμολογιών για όλες τις απαντήσεις σας:

0-20: Το παιδί σας δεν φαίνεται να έχει τα συμπτώματα ΔΕΠΥ.

21-25: Έχει κάποια συμπτώματα ΔΕΠΥ.

26-30: Πιθανό να έχει ΔΕΠΥ – θα μπορούσε να ωφεληθεί από περαιτέρω αξιολόγηση και τεστ.

30+: Μεγάλη πιθανότητα να έχει ΔΕΠΥ και πρέπει να αξιολογηθεί να γιατρό.

Πηγη: www.alfavita.gr