Η 9χρονη Νάνσυ βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού. Είναι ένα παιδί με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Εχει κριθεί λοιπόν ότι στο σχολείο της –ένα δημοτικό στη Θεσσαλονίκη– χρειάζεται να έχει δίπλα της έναν εκπαιδευτικό, ως «παράλληλη στήριξη» όπως είναι η ορολογία. Το υπουργείο Παιδείας τον έχει διαθέσει. Μόνο που εκείνος έχει υπό την εποπτεία του και ακόμη ένα παιδί, μεγαλύτερης τάξης. Έτσι μοιράζει το ωράριο ανάμεσα σε δύο παιδιά. Οι ωφέλειες της παράλληλης στήριξης για τη Νάνσυ; Τελικά αμφίβολες τόσο στο εκπαιδευτικό σκέλος όσο και στο κομμάτι της κοινωνικοποίησης, καθώς το παιδί μένει μόνο αρκετά διαστήματα και η βοήθεια που του παρέχεται διακόπτεται. Και δεν είναι η μόνη περίπτωση παιδιού που μοιράζεται με άλλο παιδί σε ίδιο –ή και σε διαφορετικό, σε ακραίες, βέβαια, περιπτώσεις– σχολείο τον εκπαιδευτικό παράλληλης στήριξης. Η 25χρονη Ευαγγελία, που προσελήφθη φέτος για πρώτη χρονιά ως εκπαιδευτικός ειδικής αγωγής σε σχολείο της Δυτικής Αττικής, έχει υπό την εποπτεία της τέσσερις μαθητές. Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάζει η «Κ», ο αριθμός των παιδιών που χρειάζονται παράλληλη στήριξη έχει φέτος εκτιναχθεί, με το θέμα να είναι πολυπαραγοντικό.
Ειδικότερα, ο θεσμός της παράλληλης στήριξης νομοθετήθηκε το 2000. Βάσει αυτού, ένας εκπαιδευτικός αναλαμβάνει να βρίσκεται μέσα στην τάξη δίπλα σε ένα παιδί με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και μαθησιακές δυσκολίες, παράλληλα με τον εκπαιδευτικό της τάξης. Παράλληλη στήριξη προσφέρεται σε παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες (σύνδρομα και δυσκολίες προσαρμοστικότητας), όπως π.χ. αυτισμός, διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) ή οργανικές αναπηρίες.
Η παράλληλη στήριξη προσφέρεται και στις δύο βαθμίδες: για μαθητές νηπιαγωγείου και δημοτικού από 12 έως 24 ώρες την εβδομάδα και για μαθητές γυμνασίου και λυκείου από 18 έως 20 ώρες. Στη δευτεροβάθμια η παράλληλη στήριξη δεν δίνεται στους μαθητές για όλα τα μαθήματα, αλλά για Γλώσσα, Μαθηματικά, Φυσική και Χημεία. Οι σχετικές αποφάσεις λαμβάνονται από τα Κέντρα Διάγνωσης Αξιολόγησης Συμβουλευτικής και Υποστήριξης ατόμων με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες (ΚΕΔΑΣΥ) – υπάρχουν 71 στη χώρα και εξ αυτών 13 στην Αττική. Οσο για τα παιδιά με αναπηρίες, λειτουργούν 469 ειδικά σχολεία. Σύμφωνα με το υπουργείο Παιδείας, το 5,5% του μαθητικού πληθυσμού, περίπου 75.000 μαθητές, έχει ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ή αναπηρία.
Ωστόσο, ο προγραμματισμός του υπουργείου Παιδείας προκαλεί ερωτήματα. Ενδεικτικά, οι προσλήψεις εκπαιδευτικών παράλληλης στήριξης γίνονται σε δύο ή και τρεις φάσεις κάθε σχολικό έτος, με έναρξη στις αρχές Σεπτεμβρίου. Χθες έγινε η δεύτερη φάση, με 6.255 εκπαιδευτικούς για την πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ενώ μείζον θέμα είναι ότι τις θέσεις καλύπτουν αναπληρωτές, με αποτέλεσμα να αλλάζουν κάθε χρόνο και να μην υπάρχει συνέχεια στην εκπαίδευση του παιδιού. «Είναι ένας από τους λόγους που το σύστημα έχει αποτύχει. Ο μαθητής πρέπει να έχει σταθερά έναν εκπαιδευτικό, ο οποίος να είναι και έμπειρος. Οι αναπληρωτές, χωρίς εμπειρία αλλά και κίνητρο να δουλέψουν με ένα παιδί αφού στο τέλος της χρονιάς θα το “αφήσουν” στον επόμενο, απλώς καλύπτουν πρόχειρα την ανάγκη», λέει στην «Κ» έμπειρο στέλεχος των ΚΕΔΑΣΥ.
Υψηλόβαθμα στελέχη του υπουργείου Παιδείας αναφέρουν στην «Κ» ότι θα μελετηθούν μέσα στο τρέχον έτος αλλαγές στην ειδική αγωγή. Το βάρος θα δίνεται στη γρήγορη διάγνωση των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών κάθε παιδιού, με στόχο την ολοκλήρωση της παράλληλης στήριξης στο δημοτικό. Παράλληλα, ο εκπαιδευτικός της παράλληλης στήριξης θα εφαρμόζει εξατομικευμένα προγράμματα σε συνεργασία με τον δάσκαλο ή τον καθηγητή της τάξης. Μάλιστα, ο κανόνας «ένας εκπαιδευτικός παράλληλης στήριξης για έναν μαθητή» αμφισβητείται. Στόχος είναι οι αλλαγές να εφαρμοσθούν από το σχολικό έτος 2024-2025.
Το οικογενειακό περιβάλλον
Τι κρύβει η εντυπωσιακή αύξηση των εγκρίσεων στα αιτήματα γονιών για παράλληλη στήριξη σε παιδιά τους που εμφανίζουν ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και μαθησιακές δυσκολίες; Το 2017-2018 εγκρίθηκαν 6.200 αιτήματα, το 2018-2019 7.550, το 2020-2021 12.161 και το τρέχον σχολικό έτος 2023-2024 19.500 αιτήματα. «Είναι πολυπαραγοντικό το θέμα, εκτός από τυχόν γονιδιακούς λόγους. Ενδεχομένως η εμφάνιση τέτοιων δυσλειτουργιών να σχετίζεται με το οικογενειακό περιβάλλον, τον τρόπο που μεγαλώνει ένα παιδί. Τα τελευταία χρόνια, λόγω οικονομικής κρίσης, πολλές οικογένειες αντιμετωπίζουν προβλήματα και οι γονείς έχουν άγχος για την επιβίωση, πώς θα μεγαλώσουν τα παιδιά τους. Αυτό δημιουργεί μια πολιτισμική υστέρηση, και ένα παιδί εξαιτίας αυτού μπορεί να εμφανίσει προβλήματα ενδοπροσωπικής και διαπροσωπικής εφαρμογής και δυσκολίες προσαρμοστικότητας, οι οποίες δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν στην τυπική τάξη χωρίς την υποστήριξη εκπαιδευτικού παράλληλης στήριξης, ως θεσμού συμπερίληψης στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα», τονίζει μιλώντας στην «Κ» ο δρ Μανόλης Αποστολάκης, διευθυντής του ΚΕΔΑΣΥ της Αθήνας. Ο ίδιος προσθέτει ότι στην ελληνική οικογένεια παρατηρείται κρίση αξιών, αύξηση σε πολλούς γονείς του θυμού και του αισθήματος της αδικίας. «Γίνονται επιθετικοί, θεωρούν ότι συνεχώς τους αδικούν», λέει. Παράλληλα προσθέτει ότι «τα μικρά παιδιά επηρεάζουν η πολύωρη ενασχόλησή τους και η εξάρτησή τους από τις οθόνες (τάμπλετ, κινητό τηλέφωνο), ιδίως όταν οι γονείς αναγκάζονται να εργάζονται πολλές ώρες και να λείπουν από το σπίτι. Οι οθόνες ενέχουν θέση “ηλεκτρονικής νταντάς”».
Κάθε αίτηση αξιολογείται από τα ΚΕΔΑΣΥ. Συγκεκριμένα, κοινωνικός λειτουργός αξιολογεί το οικογενειακό περιβάλλον, ενώ ψυχολόγος και εκπαιδευτικός ειδικής αγωγής το παιδί. Τα ΚΕΔΑΣΥ μπορούν να δεχθούν την ιατρική βεβαίωση ενός παιδοψυχιάτρου, και από φέτος μάλιστα δέχονται βεβαιώσεις ιδιωτών γιατρών. Και αυτό σύμφωνα με στελέχη του υπουργείου Παιδείας ενδέχεται να έχει συμβάλει στην αύξηση των αιτήσεων για παράλληλη στήριξη, που γίνονται δεκτές. Ετσι, ελλείψει πιστώσεων μπορεί να υπάρξουν ελλείψεις εκπαιδευτικών που θα διατεθούν για παράλληλη στήριξη. «Σήμερα στα σχολεία της Θεσσαλονίκης καλύπτεται περίπου το 35% των αναγκών. Την ίδια στιγμή υπάρχουν μεγάλες καθυστερήσεις για αποφάσεις στα ΚΕΔΑΣΥ, καθώς ο όγκος δουλειάς είναι μεγάλος, οι υπηρεσίες υποστελεχωμένες και άρα ο κίνδυνος κάποια παιδιά να αδικηθούν πιθανός», ανέφερε χθες στην «Κ» ο κ. Λάζαρος Σαραφίδης, γονιός παιδιού με αυτισμό, γενικός γραμματέας του συλλόγου ατόμων με αναπηρίες «Η Αγία Σκέπη» και διαχειριστής στην ομάδα του Συνηγόρου των ΑμεΑ.
Θολά σημεία
Το σύστημα των εγκρίσεων έχει θολά σημεία. Ενδεικτικά, ερώτημα είναι γιατί οι προσλήψεις γίνονται σε διαδοχικές φάσεις (φέτος έγιναν τον Σεπτέμβριο, τον Οκτώβριο και αναμένονται νέες προσλήψεις τον Νοέμβριο), όταν οι αιτήσεις τον γονιών για παράλληλη στήριξη γίνονται στο τέλος κάθε σχολικής χρονιάς και αφορούν το επόμενο έτος. Η διαδικασία ελέγχου ολοκληρώνεται αρχές Ιουλίου. Η δικαιολογία είναι ότι υπάρχει και η δυνατότητα να κατατεθούν αιτήσεις έως 21 Οκτωβρίου. Εμπειροι εκπαιδευτικοί παράγοντες ανέφεραν στην «Κ» ότι με την καθυστέρηση στον χρόνο των προσλήψεων ο κρατικός κορβανάς έχει δημοσιονομικό όφελος.
Όμως, εάν δεν φθάνουν τα κονδύλια για εκπαιδευτικούς, γίνεται αξιολόγηση των αιτημάτων με βάση τη βαρύτητα κάθε περίπτωσης, ώστε η παράλληλη στήριξη να παρέχεται τουλάχιστον ουσιαστικά σε λιγότερους και όχι με πασαλείμματα σε περισσότερους. Από την άλλη, γονείς που έχουν την οικονομική δυνατότητα πληρώνουν οι ίδιοι την παράλληλη στήριξη του παιδιού τους με ιδιωτικούς εκπαιδευτικούς. Το κόστος είναι περίπου 600-700 ευρώ μηνιαίως.
Στελέχη του υπουργείου Παιδείας θεωρούν ότι η έκρηξη των εγκρίσεων οφείλεται και στην ευκολία χορήγησης βεβαίωσης από ιδιώτες παιδοψυχιάτρους και τη χαλαρή αξιολόγηση από τα ΚΕΔΑΣΥ. «Δεν έχουν όλα τα κέντρα την ίδια προσέγγιση», λέει εκπαιδευτικό στέλεχος στην «Κ», αφήνοντας αναπάντητο το ερώτημα γιατί δεν υπάρχει πρωτόκολλο αξιολόγησης των αναγκών. Την ίδια στιγμή, βέβαια, ερώτημα είναι γιατί δεν γίνονται δεκτές οι διαγνώσεις των ΚΕΔΑΣΥ από τους γονείς, με αποτέλεσμα πολλοί να μη δέχονται ότι το παιδί έχει πρόβλημα και να επιμένουν να μην έχει παράλληλη στήριξη. Ετσι δημιουργούν προβλήματα στους εκπαιδευτικούς των σχολείων.
Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», το υπουργείο Παιδείας, έχοντας ως βάση το ισχύον νομικό πλαίσιο, σχεδιάζει αλλαγές. Μεταξύ όσων μελετώνται είναι:
- Η γρηγορότερη διάγνωση των αναπτυξιακών αποκλίσεων των παιδιών. Γι’ αυτό και η προσχολική αγωγή θα υπαχθεί στο υπουργείο Παιδείας.
- Η αλλαγή της φιλοσοφίας της παράλληλης στήριξης. Δεν θεωρείται ότι είναι ορθός ο κανόνας «ένας εκπαιδευτικός για έναν μαθητή», καθώς «έτσι καταλήγει ο εκπαιδευτικός να κάνει… φροντιστήριο στο παιδί, το οποίο είναι απομονωμένο μέσα στην τάξη, στιγματίζεται, ενώ δεν βοηθιέται και να κοινωνικοποιηθεί». Ετσι θα υπάρξουν προγράμματα για συνεργασία του δασκάλου της τάξης με τους εκπαιδευτικούς παράλληλης στήριξης πάνω στα εξατομικευμένα προγράμματα κάθε μαθητή που έχει παράλληλη στήριξη.
- Η ολοκλήρωση της παράλληλης στήριξης έως τα τέλη του δημοτικού, πλην εξαιρέσεων.
Οι αλλαγές θα τεθούν σε διάλογο κατά τη διάρκεια της τρέχουσας σχολικής χρονιάς, ενώ μελετάται οι εκπαιδευτικοί της συμβατικής εκπαίδευσης να επιμορφωθούν ώστε να μπορούν να συνεργάζονται με τους εκπαιδευτικούς της παράλληλης στήριξης.
Πηγή: kathimerini.gr