Επιπλέον, η ΕΕΕ έχει αναδείξει ότι για τη δημιουργία προστιθέμενης αξίας από τα αποτελέσματα της έρευνας και καινοτομίας για την κοινωνία και την οικονομία της χώρας μας, απαιτούνται: ορθολογικός και ρεαλιστικός σχεδιασμός, ισχυρές ερευνητικές δομές με σημαντική κρίσιμη μάζα, μεγάλες και ισχυρές συνέργειες, δικτυακή οργάνωση και διασύνδεση, διοικητική και οικονομική ευελιξία, δραστική μείωση της γραφειοκρατίας και, κυρίως, διατήρηση του ακαδημαϊκού χαρακτήρα της έρευνας. Ως Ερευνητές/τριες  του κύριου ερευνητικού ιστού της χώρας εκφράζουμε τις θέσεις και προτάσεις μας για το μέλλον, βασισμένοι/ες στα δεδομένα και την εμπειρία του παρελθόντος.

Η υπαγωγή του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) στο Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης & Πολιτικής Προστασίας (ΥΚΚΠΠ):

• δεν μπορεί να τεκμηριωθεί και να αιτιολογηθεί με επιστημονικά ή/και διοικητικά  επιχειρήματα,
• δεν είναι αποτέλεσμα εποικοδομητικού διαλόγου με το ΕΑΑ και μελέτης σκοπιμότητας,
• επιδεινώνει τον κατακερματισμό του ερευνητικού ιστού,
• αντιστρατεύεται την ακαδημαϊκή ανεξαρτησία και λειτουργία του και υπονομεύει ακόμη περισσότερο τον Ενιαίο Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας και, τέλος,
• είναι εντελώς αντίθετη με τις διεθνείς πρακτικές και τα επιτυχημένα πρότυπα αξιοποίησης των Ερευνητικών Κέντρων προς όφελος της προστασίας της κοινωνίας από φυσικές καταστροφές.

Στο άρθρο 19 του υπό συζήτηση σ/ν αποτυπώνεται ρητά μόνο η απόφαση της Κυβέρνησης για την υπαγωγή του ΕΑΑ στη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας του ΥΚΚΠΠ (παρ. 1). Οι υπόλοιπες παράγραφοι είναι θολές και έωλες. 

Η γενική αναφορά στην παρ. 2 ότι « Θέματα που άπτονται της επιστημονικής έρευνας και καινοτομίας του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, συμπεριλαμβανόμενων και των σχετικών οικονομικών, διαχειριστικών και διοικητικών ενεργειών, εξακολουθούν να διέπονται από τον ν. 4310/2014 (Α’ 258) και τον ν. 4957/2022 (Α’ 141…..» σε συνδυασμό με την παρ. 4 : «Έως την 30ή Ιουνίου 2024: α) οι αρμοδιότητες που σχετίζονται με τις διοικητικές και οικονομικές λειτουργίες του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών εξακολουθούν να ασκούνται από τα όργανα και τις υπηρεσίες που τις ασκούσαν μέχρι την έναρξη ισχύος του παρόντος» υποκρύπτουν τη συνέχεια και τον τρόπο υλοποίησης του επικίνδυνου «εγχειρήματος» για το μέλλον του ΕΑΑ.

Άλλωστε όπως αναφέρεται στο άρθρο 21 παρ. 1: « Με κοινή απόφαση των Υπουργών Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και Ανάπτυξης εξειδικεύονται τα θέματα και οι αρμοδιότητες της παρ. 2 του άρθρου 19 και ρυθμίζεται κάθε ειδικότερο ζήτημα για τη μεταφορά του άρθρου 19». Αντιθέτως, ρητή αναφορά υπάρχει στην παρ. 4 για τη συνέχιση λειτουργίας των Υπηρεσιακών και Πειθαρχικών συμβουλίων.

Πέραν αυτών, οι παραπάνω διατυπώσεις θα προκαλέσουν θεσμικό χάος όσον αφορά στην ερευνητική και την εκπαιδευτική δραστηριότητα του ΕΑΑ, αφήνουν «μετέωρους» νέους επιστήμονες που εργάζονται σε ερευνητικά προγράμματα, δημιουργούν κωλύματα στην προσέλκυση νέων ερευνητικών κονδυλίων.

Στη διεθνή πρακτική και δεοντολογία έχουν καταγραφεί εδώ και χρόνια τρόποι αποτελεσματικοί και επιστημονικά ορθολογικοί για την επίτευξη του στόχου της Κυβέρνησης, ώστε και να διασφαλίζεται η επιστημονική ελευθερία διατύπωσης απόψεων και «Όλοι οι επιστήμονες με την υπογραφή τους, ως επίσημοι πια σύμβουλοι του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης, να καταθέτουν τις απόψεις τους για να αξιολογούνται τελικά από την επιχειρησιακή και την πολιτική ηγεσία» (δήλωση του Πρωθυπουργού στη Βουλή, 22/11/2023).

Ως ΕΕΕ οφείλουμε να τονίσουμε ότι οι Ερευνητές/τριες όπως και τα μέλη ΔΕΠ υποχρεούνται να δημοσιοποιούν  τα ερευνητικά τους αποτελέσματα πάντοτε επωνύμως και σύμφωνα με αυτά αξιολογούνται όχι μόνο από ειδικούς Επιστήμονες/Κριτές αλλά και από την Κοινωνία! 

Τόσο η εθνική όσο και η διεθνής νομοθεσία  κατοχυρώνουν την ακαδημαϊκή ελευθερία ως τον ακρογωνιαίο λίθο για την προαγωγή της επιστήμης, ώστε όλοι οι ακαδημαϊκοί φορείς, όπως και το ΕΑΑ, να επιτελούν την κύρια αποστολή τους ανεμπόδιστα. Σύμφωνα  και με την πρόσφατη απόφαση του ΣΤΕ (ΣτΕ Ολομ.1527-9/2023) «Με τις διατάξεις του άρθρου 16 του Συντάγματος κατοχυρώνεται η ελευθερία της επιστημονικής σκέψης και έρευνας ως ατομικό δικαίωμα του επιστήμονα ερευνητή, με την καθιέρωση υποχρέωσης του Κράτους για ανάπτυξη, ενίσχυση και προαγωγή της ερευνητικής εργασίας από οποιονδήποτε φορέα και αν διεξάγεται (ΣτΕ1374/1997, 2137/1995, 1043/1989, 4126/1980) και λήψη των αναγκαίων μέτρων προς θωράκισή της έναντι των τρίτων».

Το ΕΑΑ είναι το αρχαιότερο Ερευνητικό Κέντρο (ΕΚ) ΝΠΔΔ (181 χρόνια προσφοράς στην επιστήμη και την κοινωνία), το οποίο, μαζί με τα άλλα ΕΚ που εποπτεύονται από τη ΓΓΕΚ, συνιστούν τον κύριο κορμό του ερευνητικού ιστού της χώρας. Κύρια αποστολή του, όπως και όλων των Εθνικών Ερευνητικών Κέντρων, είναι η διεξαγωγή υψηλής ποιότητας βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας. Το ΕΑΑ θεραπεύει ένα ευρύ φάσμα επιστημονικών κατευθύνσεων στις επιστήμες της Γης, της ατμόσφαιρας και του διαστήματος, όπως σεισμολογία, γεωφυσική, κλιματολογία και κλιματική αλλαγή, μετεωρολογία, δορυφορική τηλεπισκόπηση, αστροφυσική, κοσμολογία κ.ά.

Στο πλαίσιο των ερευνητικών δραστηριοτήτων του, το ΕΑΑ παράγει ερευνητικά αποτελέσματα και τεχνολογικά προϊόντα και υπηρεσίες που δύνανται να αξιοποιηθούν προς όφελος όχι μόνο της επιστήμης και της έρευνας, αλλά και της κοινωνίας και της οικονομίας, μεταξύ των οποίων και υπηρεσίες πρόγνωσης, παρακολούθησης, αντιμετώπισης έντονων καιρικών φαινομένων καθώς και μοντέλα εξέλιξης όλων των πιθανών καταστροφικών, φυσικών ή ανθρωπογενών, φαινομένων: σεισμοί, τσουνάμι, πυρκαγιές, καύσωνες, πλημμύρες, χιονοπτώσεις, κ.ά.

Το ΕΑΑ, όπως και όλα τα ΕΚ και Ινστιτούτα, διαθέτει την επιστημονική αριστεία, τις υπηρεσίες και τις υποδομές του στη διάθεση των Δημοσίων Υπηρεσιών, οι οποίες καλούνται και οφείλουν να τις αξιοποιούν προς όφελος της κοινωνίας. Ωστόσο, θα πρέπει να επισημανθεί εμφατικά ότι οι συντριπτικά περισσότερες (~85%) επιστημονικές δραστηριότητες και θεματικές που θεραπεύει το ΕΑΑ δεν σχετίζονται με την αποστολή και τον ρόλο του ΥΚΚΠΠ και δεν θα καταστεί δυνατόν να υποστηριχτούν από αυτό.

Η υλοποίηση της υπαγωγής του ΕΑΑ στο ΥΚΚΠΠ θέτει σε άμεσο κίνδυνο μεταξύ άλλων:

• τον ερευνητικό και ακαδημαϊκό χαρακτήρα του ΕΑΑ
• τη συντήρηση και λειτουργία των μεγάλων εθνικών ερευνητικών υποδομών που δεν σχετίζονται με τις φυσικές καταστροφές
• τη θεσμική υπόσταση του Ερευνητικού και λοιπού Προσωπικού
• την εκπαίδευση νέου επιστημονικού προσωπικού
• τη διαχείριση των ερευνητικών έργων που υλοποιούνται και τη δυνατότητα προσέλκυσης νέων χρηματοδοτήσεων
• την υλοποίηση των έργων που έχουν ενταχθεί προς χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας με συγχρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, για τα οποία είναι υπεύθυνη η ΓΓΕΚ
• την υλοποίηση κτιριακών έργων που υλοποιούνται από την τεχνική υπηρεσία της ΓΓΕΚ.

Οι συνέργειες και ο συντονισμός των Ερευνητικών και Ακαδημαϊκών οργανισμών, μέσω της θεσμοθετημένης δικτύωσης και μνημονίων συνεργασίας, είναι αυτές ακριβώς που συντελούν στην αποτελεσματική συνδρομή του κρατικού μηχανισμού σε επίπεδο πρόληψης και αντιμετώπισης των φυσικών καταστροφών. Αντίθετα, ο κατακερματισμός του ερευνητικού και ακαδημαϊκού ιστού και η υποβάθμισή του, τελικά, σε απλή υπηρεσία Υπουργείου, απαξιώνει τον ίδιο τον ερευνητικό φορέα και, μειώνει τις δυνατότητές του να συνδράμει την Πολιτεία στην πρόληψη και αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών.

Ως ΕΕΕ έχουμε προτείνει να διερευνηθεί και να σχεδιαστεί η δημιουργία ενός Δικτύου με σκοπό τη Διαχείριση Φυσικών Κινδύνων και Καταστροφών, με επιχειρησιακό χαρακτήρα και αντικείμενα όπως: i) η έγκαιρη αναγνώριση ή/και πρόγνωση κινδύνων που προέρχονται από φυσικά ή ανθρωπογενή συμβάντα, ii) η παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο της εξέλιξής τους και iii) η συνεχής ενημέρωση και συνδρομή των αρμόδιων υπηρεσιών για την έγκαιρη και βέλτιστη αντιμετώπιση των επιπτώσεων, δεδομένης της συχνότητας, της έντασης και της επικινδυνότητας διαφόρων συμβάντων που προέρχονται από φυσικά ή ανθρωπογενή αίτια.

Η θεσμοθέτηση ενός τέτοιου Δικτύου, όμως, πρέπει να προκύψει μέσα από μία διαδικασία γόνιμου διαλόγου μεταξύ: i) των φορέων εκείνων οι οποίοι έχουν την τεχνογνωσία και έχουν αναπτύξει και λειτουργούν σχετικές υποδομές και/ή παρέχουν σχετικές υπηρεσίες, χρησιμοποιώντας επίγεια και δορυφορικά δεδομένα (Ερευνητικοί Φορείς, ΑΕΙ, Εθνικές Υπηρεσίες) και ii) των αρμόδιων χρηστών (Υπουργεία, Δασαρχεία, Περιφέρειες, Υπηρεσία Πολιτικής Προστασίας, κ.ά.).  Υπάρχει εμπειρία με τη σύσταση αντίστοιχων Οργανισμών ή Δικτύων, όπως ο Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού & Προστασίας (ΟΑΣΠ), καθώς επίσης από τη σύναψη μνημονίων συνεργασίας, χωρίς να απαιτείται η ένταξη των ερευνητικών και πανεπιστημιακών σεισμολογικών φορέων στον ΟΑΣΠ ή στο ΥΚΚΠΠ.

Μία αντίστοιχη οργάνωση μπορεί να αποδώσει τα μέγιστα στην πρόγνωση, πρόληψη και αντιμετώπιση και άλλων καταστροφικών φαινομένων και κρίσεων. Μοναδική προϋπόθεση είναι η ειλικρινής πρόθεση της Κυβέρνησης να σεβαστεί και να αξιοποιήσει με διαφάνεια και αξιοκρατία τη γνώση και το έργο των Ερευνητικών Κέντρων και των Πανεπιστημίων.

Αντιθέτως το ΥΚΚΠΠ αρνείται τη θεσμοθέτηση τέτοιου Δικτύου, αρνείται την υπογραφή μνημονίου συνεργασίας  με το ΕΑΑ (όπως έχει γίνει με άλλα ΕΚ), και εμμένει στην αναιτιολόγητη μεταφορά  του ΕΑΑ και στη σύσταση Επιτροπής Εκτίμησης Κινδύνου (άρθρο 7) στην οποία το ΕΑΑ θα συμμετέχει με εκπροσώπους του.  

Στην εποχή που η ΕΕ αλλά και άλλοι διεθνείς οργανισμοί (ΟΟΣΑ, UNESCO κ.ά.) υποστηρίζουν και προωθούν την Ανοικτή Επιστήμη (open Science)  και τα Ανοικτά Δεδομένα (open data), και όχι μόνο προς όφελος της Έρευνας και της Καινοτομίας, η Ελλάδα για μία ακόμη φορά πρωτοτυπεί με το πρόσχημα της προστασίας της κοινωνίας από φυσικές καταστροφές και θέτει σε άμεσο κίνδυνο τη δομή, λειτουργία και το έργο του ΕΑΑ. 

Η κάθε Κυβέρνηση οφείλει να λειτουργεί βάσει των αρχών της καλής διακυβέρνησης και χρηστής διοίκησης καθώς και της αρχής της διαφάνειας και της λογοδοσίας (Ν. 4622/2019).

Η Ένωση Ελλήνων Ερευνητών ζητά:

• την απόσυρση από το σ/ν του άρθρου 19 και του άρθρου 21 παρ. 1 και τη μη υπαγωγή του ΕΑΑ στο ΥΚΚΠΠ
• την οργάνωση ενός ειλικρινούς και παραγωγικού διαλόγου με το ΕΑΑ και τα ΕΚ της χώρας, για τη μέγιστη αξιοποίηση της παραγόμενης γνώσης, των ερευνητικών αποτελεσμάτων και των ερευνητικών υποδομών, με στόχο την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών και κρίσεων προς όφελος της κοινωνίας
• την οικονομική υποστήριξη και θεσμική αναβάθμιση των Ερευνητικών Κέντρων και των ερευνητικών υποδομών για να μπορούν να συνεχίσουν απρόσκοπτα να υποστηρίζουν με την αριστεία τους την πολιτεία και την κοινωνία.

Για την Ένωση Ελλήνων Ερευνητών

Η Πρόεδρος      Ο Γενικός Γραμματέας

Μαρία A. Κωνσταντοπούλου  Δημήτρης Σακελλαρίου

[1] https://www.eee-researchers.gr/theseis-kai-protaseis-tis-eee/

[2] https://www.eee-researchers.gr/ereyna-kai-anotati-ekpaideysi-to-aprosdok...

[3] https://www.eee-researchers.gr/ereyna-kai-anotati-ekpaideysi-o-diachoris...

Πηγή:www.esos.gr