Κατατέθηκε προς ψήφιση, στη Βουλή  από τον υπουργό Παιδείας Κυριάκο Πιερρακάκη  το Σχέδιο Νόμου για την Ευρωπαϊκή Σύμβαση της Λισαβόνας.

Από το Δεκέμβριο του 2023 ο υπουργός παιδείας Κυριάκος Πιερρακάκης είχε ανακοινώσει στη Βουλή πως θα υπογράψει την Σύμβαση της Λισαβόνας.

Τι είναι η Σύμβαση της Λισαβόνας (Σύμφωνα με το υπουργείο Παιδείας)

Η Σύμβαση της Λισαβόνας (ο πλήρης τίτλος της είναι «Σύμβαση για την αναγνώριση των προσόντων σχετικών με την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση στην Ευρωπαϊκή Περιοχή») είναι μία διεθνής σύμβαση που αναπτύχθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης σε συνεργασία με την UNESCO.

Αναφέρεται στην ανώτατη εκπαίδευση σε όλον τον ευρωπαϊκό χώρο. Υιοθετήθηκε από εθνικούς εκπροσώπους στη Λισαβόνα τον Απρίλιο του 1997 και τέθηκε σε ισχύ το 1999.

Τι προβλέπει η Σύμβαση της Λισαβόνας

Η εν λόγω Σύμβαση, ανάμεσα σε άλλα, προβλέπει τη δυνατότητα διασύνδεσης ΑΕΙ διαφορετικών χωρών, την αναγνώριση σπουδών μεταξύ των ιδρυμάτων αυτών και την απόδοση πτυχίων σε φοιτητές που ξεκινούν τη φοίτησή τους σε ένα πανεπιστήμιο και την ολοκληρώνουν σε άλλο διαφορετικής χώρας.

Τι σημαίνει, όμως, αυτό πρακτικά; Οτι, για παράδειγμα, ένας αλλοδαπός φοιτητής που φοιτά για δύο χρόνια σε πανεπιστήμιο του Αμστερνταμ ή του Βερολίνου, θα έχει τη δυνατότητα αυτά τα έτη σπουδών να αναγνωριστούν από ένα ελληνικό ΑΕΙ (σ.σ. ή άλλης χώρας που έχει επικυρώσει τη Σύμβαση) και συνεπώς θα μπορεί να γίνει δεκτός σε αυτό για να ολοκληρώσει τις σπουδές του και να λάβει το πτυχίο του από αυτό.

Την ίδια δυνατότητα θα έχουν και οι Έλληνες φοιτητές που θέλουν να συνεχίσουν τις σπουδές που ξεκίνησαν σε κάποιο εγχώριο ΑΕΙ σε άλλο ευρωπαϊκό, εφόσον βέβαια η μητρική χώρα του έχει επικυρώσει τη Σύμβαση.

Η δυνατότητα αυτή, βέβαια, ίσχυε και στο παρελθόν για τους Έλληνες φοιτητές που ήθελαν να αναγνωρίσουν μέρος των σπουδών τους στο εξωτερικό, απλά δεν ήταν ευρέως γνωστή ούτε διαδεδομένη.

Στόχος των παραπάνω, είναι η περαιτέρω διεθνοποίηση των ελληνικών πανεπιστημίων και η σύνδεσή τους με εκείνα άλλων χωρών της Ευρώπης (Ευρωπαϊκής Ενωσης και Συμβουλίου της Ευρώπης).

Τι θα ισχύσει

Τι αλλάζει πρακτικά για τα ΑΕΙ της χώρας μας; Καταρχήν, όσον αφορά στα αγγλόφωνα τμήματα σπουδών (ήδη λειτουργούν στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και άλλα ιδρύματα), θα μπορούν να δεχτούν «μετεγγραφές» αλλοδαπών φοιτητών ΑΕΙ άλλων χωρών που το επιθυμούν, στο μέτρο βέβαια που θα πληρούνται ακαδημαϊκές ή άλλες προϋποθέσεις που θα έχουν εκ των προτέρων θέσει τα πανεπιστήμια «υποδοχής».

Ετσι, όπως προαναφέρθηκε, αναγνώριση περιόδων σπουδών σημαίνει να αναγνωρίζονται, π.χ. τα δύο πρώτα έτη σπουδών που έχει κάνει κάποιος σε άλλη χώρα-μέλος. Συνεπώς, πρέπει να θεσμοθετηθεί η υποχρέωση για αναγνώριση ή αξιολόγηση (assessment) «περιόδων σπουδών» στα αγγλόφωνα προγράμματα σπουδών στην Ελλάδα.

Σε συνέχεια των παραπάνω, εξετάζεται και η πιθανή θέσπιση αυστηρών προϋποθέσεων εισόδου φοιτητών και στα ελληνόφωνα τμήματα ΑΕΙ. Ωστόσο, το πνεύμα της Σύμβασης της Λισαβόνας προτεραιοποιεί τα αγγλόφωνα τμήματα.

Βασικές πρόνοιες της Σύμβασης της Λισαβόνας

♦ Οι κάτοχοι ακαδημαϊκών προσόντων που αποκτήθηκαν σε μία χώρα-μέλος θα έχουν επαρκή πρόσβαση για την αξιολόγηση αυτών των προσόντων σε κάθε άλλη χώρα-μέλος.

♦ Κάθε χώρα θα αναγνωρίζει προσόντα, είτε πρόκειται για πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, είτε για περιόδους σπουδών, είτε για συνέχιση σπουδών προς απόκτηση μεταπτυχιακού ή διδακτορικού τίτλου, ως αντίστοιχα των προσόντων στο δικό της εκπαιδευτικό σύστημα, εκτός αν μπορεί να αποδείξει ότι υπάρχουν ουσιώδεις διαφορές ανάμεσα στα δικά της προσόντα και στα προσόντα όσων αιτούνται αναγνώρισης.

♦  Η αναγνώριση προσόντων ανώτατης εκπαίδευσης που έχουν αποκτηθεί σε μία χώρα-μέλος θα έχει μία ή περισσότερες από τις ακόλουθες συνέπειες: α) Πρόσβαση σε περαιτέρω σπουδές, συμπεριλαμβανομένων των διδακτορικών, με τις ίδιες απαιτήσεις που ισχύουν για υποψήφιους της χώρας-μέλους στην οποία ζητείται η αναγνώριση, β) χρήση ακαδημαϊκών τίτλων που υπόκεινται σε νόμους και κανόνες της χώρας-μέλους στην οποία ζητείται η αναγνώριση. Εξάλλου, η αναγνώριση αυτή θα διευκολύνει την πρόσβαση στην αγορά εργασίας του συνόλου των χωρών που έχουν υπογράψει τη Σύμβαση.

♦ Ολες οι χώρες θα παρέχουν πληροφόρηση για τα ιδρύματα και τα προγράμματα, τα οποία θεωρούν ότι περιλαμβάνονται στο δικό τους σύστημα ανώτατης εκπαίδευσης.

♦ Ολες οι χώρες θα αναπτύξουν ένα εθνικό κέντρο ενημέρωσης, βασική αποστολή του οποίου είναι να προσφέρει συμβουλές για την ακαδημαϊκή αναγνώριση προσόντων από ιδρύματα της αλλοδαπής σε φοιτητές, απόφοιτους, εργοδότες, ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης και σε άλλα ενδιαφερόμενα μέρη και άτομα.

Η άρση των εμποδίων

Η Ελλάδα αν και κάλυπτε από την αρχή αρκετές από τις παραπάνω πρόνοιες, δεν μπορούσε να επικυρώσει τη Σύμβαση της Λισαβόνας λόγω περιορισμών που είχε υιοθετήσει στο θεσμικό πλαίσιο ακαδημαϊκής αναγνώρισης με τον Ν. 3328/2005 και οι οποίες βρίσκονταν σε αντίθεση με βασικές αρχές της Σύμβασης. Με τον Ν. 4957/2022, που ψηφίστηκε προσφάτως και, μεταξύ άλλων, επέφερε εκσυγχρονισμό των διαδικασιών του ΔΟΑΤΑΠ, ήδη άρθηκαν πολλά εμπόδια.

Κύρια αλλαγή αποτελεί η υιοθέτηση της έννοιας των «ουσιωδών διαφορών», όπως αυτή ορίζεται στη Σύμβαση της Λισαβόνας, αλλά και επιμέρους λεπτομερειών, όπως η απαίτηση που υπήρχε να έχει σπουδάσει κάποιος για τουλάχιστον τα δύο τελευταία χρόνια στο ίδρυμα απονομής του καταληκτικού τίτλου.

Δηλαδή, αν κάποιος είχε σπουδάσει τα τρία πρώτα χρόνια στο MIT και το τέταρτο στο Harvard, η Ελλάδα δεν αναγνώριζε το πτυχίο του.

Αθέατες πλευρές της Σύμβασης της Λισαβόνας: Το πραγματικό διακύβευμα

Ο Κυριάκος Πιερρακάκης φέρνει λοιπόν προς κύρωση στη Βουλή την «ξεχασμένη» εδώ και δεκαετίες Σύμβαση της Λισαβόνας, η οποία θα γίνει το «όχημα» για τη λειτουργία μη κρατικών ΑΕΙ στη χώρα, αφού προβλέπει διατάξεις για την αναγνώριση των πτυχίων τις οποίες η χώρα μας απέφευγε τόσα χρόνια να κυρώσει, ακριβώς επειδή ο ορισµός που δίνει η Σύµβαση για τα ιδρύµατα ανώτατης εκπαίδευσης βρίσκεται σε αντιδιαστολή µε την εθνική της νοµοθεσία.

Η σύμβαση αυτή είναι το ένα από τα δύο «όπλα» στη φαρέτρα της κυβέρνησης στις δίκες που αναμένονται για την παράκαμψη του άρθρου 16. Το δεύτερο, είναι η περίφημη «διαδικασία -ή συμφωνία, ή διακήρυξη- της Μπολόνια», για τη δημιουργία ενιαίου Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΧΑΕ) την οποία η Ελλάδα ακολουθεί -με σκαμπανεβάσματα-  εδώ και δεκαετίες, και είναι αυτή που (ουσιαστικά) επέβαλε, πολλά χρόνια και πολλές αντιδικίες μετά, την επαγγελματική αναγνώριση των πτυχίων που δίνουν τα κολέγια.

Η Διακήρυξη της Μπολόνια, η οποία ψηφίστηκε το 1999 -μόλις δυό χρόνια μετά από τη σύμβαση της Λισαβόνας- και εύστοχα χαρακτηρίστηκε ως «το Μάαστριχτ της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης», αποτέλεσε αποφασιστικό βήμα στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την Ανώτατη Εκπαίδευση. Όπως συγκεκριμένα αναφέρεται στο κείμενο της Διακήρυξης της Μπολόνια, ήρθε σε συνέχεια της Διακήρυξης της Σορβόνης (1998) για την εναρμόνιση της δομής του ευρωπαϊκού συστήματος Ανώτατης Εκπαίδευσης, η οποία «τόνισε ιδιαίτερα τον κεντρικό ρόλο των πανεπιστημίων στην ανάπτυξη της μορφωτικής διάστασης της Eυρώπης. Kαι έδωσε έμφαση στη δημιουργία του Eυρωπαϊκού Xώρου Aνώτατης Eκπαίδευσης, που θα αποτελέσει το κλειδί για την προώθηση της κινητικότητας και της απασχολησιμότητας των Eυρωπαίων πολιτών, αλλά και για τη συνολική ανάπτυξη της Eυρωπαϊκής Hπείρου». Στόχος της Διακήρυξης της Μπολόνια ήταν η βελτίωση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας του ευρωπαϊκού συστήματος Ανώτατης Εκπαίδευσης.

Με βάση λοιπόν τις ευρωπαϊκές νομοθεσίες και οδηγίες που ακολούθησαν τη Μπολόνια, έστειλε την προειδοποιητική επιστολή η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προς το ελληνικό υπουργείο Παιδείας, που αποτέλεσε την βάση στην οποία κινήθηκε η πρώην υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως και προχώρησε το 2019 και 2020 στην αναγνώριση των πτυχίων των ιδιωτικών κολλεγίων, τα οποία με το νόμο 4635/19 διαθέτουν πλέον επαγγελματική ισοτιμία με τα πτυχία των ελληνικών ΑΕΙ, θεωρούνται τυπικό προσόν μόνιμου διορισμού και πρόσληψης αναπληρωτών στη δημόσια εκπαίδευση

Γιατί επιλέγουν να φέρουν ιδιωτικά ΑΕΙ μέσω ...Λισαβόνας

Σύμφωνα με εργασία που εκπόνησε η κ.Φωτεινή Λιόση στο Πανεπιστήμιο Πατρών το 2018 (σ.σ. όσα ακολουθούν είναι αποσπασματα από αυτή την εργασία) , η Σύµβαση για την Αναγνώριση των Τίτλων Σπουδών που αφορούν την Ανώτατη Εκπαίδευση στην Ευρώπη (Convention on the Recognition of Qualifications concerning Higher Education in the European Region), γνωστή ως Σύµβαση της Λισαβόνας (Lisbon Recognition Convention), είναι µια διεθνής σύµβαση που υλοποιήθηκε από το Συµβούλιο της Ευρώπης (Council of Europe) σε συνεργασία µε την UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization). Η Σύµβαση υπεγράφη στις 11 Απριλίου του 1997 στη Λισαβόνα, στην Πορτογαλία, και τέθηκε σε ισχύ δύο χρόνια αργότερα, την 1η Φεβρουαρίου 1999.

Έχει κυρωθεί από όλες σχεδόν τις χώρες που είναι µέλη του Συµβουλίου της Ευρώπης αλλά όχι από την Ελλάδα, καθώς κι από χώρες που δεν είναι µέλη του Συµβουλίου, αλλά είναι µέλη της UNESCO,όπως η Αυστραλία, το Ισραήλ, η Λευκορωσία, το Καζακστάν, η Νέα Ζηλανδία, ο Καναδάς, οι ΗΠΑ, το Τατζικιστάν και η Κιργιζία. Η Σύµβαση της Λισαβόνας αποτελεί τη βάση και καθορίζει τα πρότυπα για τις διαδικασίες αναγνώρισης στον Ευρωπαϊκό χώρο (The European Recognition Manual forHigherEducation Institutions, 2016:15) διατηρώντας, παράλληλα, διεθνή εµβέλεια καθώς έχει υπογραφεί κι από κράτη που βρίσκονται εκτός Ευρώπης. Αποτελεί, «ένα νοµικώς δεσµευτικό κείµενο για τις εθνικές αρχές ή τα ιδρύµατα που λαµβάνουν τις αποφάσεις για την αναγνώριση των τίτλων και των περιόδων σπουδών»

Τι θα ισχύσει

Τι αλλάζει πρακτικά για τα ΑΕΙ της χώρας μας; Καταρχήν, όσον αφορά στα αγγλόφωνα τμήματα σπουδών (ήδη λειτουργούν στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και άλλα ιδρύματα), θα μπορούν να δεχτούν «μετεγγραφές» αλλοδαπών φοιτητών ΑΕΙ άλλων χωρών που το επιθυμούν, στο μέτρο βέβαια που θα πληρούνται ακαδημαϊκές ή άλλες προϋποθέσεις που θα έχουν εκ των προτέρων θέσει τα πανεπιστήμια «υποδοχής». Ετσι, όπως προαναφέρθηκε, αναγνώριση περιόδων σπουδών σημαίνει να αναγνωρίζονται, π.χ. τα δύο πρώτα έτη σπουδών που έχει κάνει κάποιος σε άλλη χώρα-μέλος. Συνεπώς, πρέπει να θεσμοθετηθεί η υποχρέωση για αναγνώριση ή αξιολόγηση (assessment) «περιόδων σπουδών» στα αγγλόφωνα προγράμματα σπουδών στην Ελλάδα. Σε συνέχεια των παραπάνω, εξετάζεται και η πιθανή θέσπιση αυστηρών προϋποθέσεων εισόδου φοιτητών και στα ελληνόφωνα τμήματα ΑΕΙ. Ωστόσο, το πνεύμα της Σύμβασης της Λισσαβόνας προτεραιοποιεί τα αγγλόφωνα τμήματα.

Οι 14 ορισμοί για την αναγνώριση πτυχίων 

Η Σύµβαση αποτελείται από 11 µέρη (Sections). Στο πρώτο µέρος (Section IDefinitions) παρουσιάζονται οι ορισµοί που δίνει η Σύµβαση σε δεκατέσσερις όρους, όπως φαίνονται στον πίνακα που ακολουθεί. Οι ορισµοί αυτοί αποτελούν την εννοιολογική βάση στην όποια στηρίζεται η ακαδηµαϊκή αναγνώριση.

Το πραγματικό διακύβευμα

Tελικός στόχος -της Ε.Ε και όχι μόνο της τωρινής ελληνικής κυβέρνησης- είναι ο σταδιακός μετασχηματισμός των τριτοβάθμιων ιδρυμάτων σε επιχειρήσεις παροχής εκπαιδευτικών υπηρεσιών. Τα υπόλοιπα είναι το όμορφο περιτύλιγμα αυτής της κεντρικής στόχευσης. Τα Πανεπιστήμια σύντομα θα καλούνται ευθέως να «βγάλουν το ψωμί τους» μόνα τους. Το υπουργείο Παιδείας εξαναγκάζει τα τριτοβάθμια ιδρύματα να υιοθετήσουν τη συμπεριφορά ιδιωτικής επιχείρησης για να βρουν νέους πόρους, κρατώντας από τη μια τον δίσκο του εράνου και από την άλλη το λιβανιστήρι. Mε το σκιάχτρο της ίδρυσης των ιδιωτικών πανεπιστημίων ωθούνται τα δημόσια να λειτουργήσουν με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, να μειώσουν τα χρόνια σπουδών και να στραφούν στην αγορά σε αναζήτηση νέων πηγών εσόδων (δίδακτρα, σύνδεση με επιχειρήσεις, μετατροπή σε επιχειρήσεις πώλησης υπηρεσιών). Οσες διαψεύσεις κι αν κάνει το υπουργείο, μελλοντικά, αν ευοδωθούν οι παραπάνω σχεδιασμοί, το ελληνικό Πανεπιστήμιο θα επιβάλει δίδακτρα. 

Πηγή : alfavita.gr