Του Δημήτρη Πλακούτση

Τιμές ρεκόρ κατέγραψε η ανεργιά το Μάιο, αποκαλύπτουν τα μηνιαία οτοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής. Πάνω από 1.150.000 συμπολίτες μας είναι άνεργοι, ποσοστό πρωτοφονές για τα ελληνικά δεδομένα. Και, το χειρότερα, το 54,9% των νέων μέχρι τα 25 χρόνια είναι χωρίς δουλειά.

Παράλληλα, δημοσιεύματα από το εξωτερικό, αλλά και από την επίσημη Υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Επιτραπής. τη Eurostat, αποκαλύπτουν ότι ένα τεράστιο επιστημονικό προσωπικό από την Ελλάδα καταφεύγει για εργασία στην Ευρώπη και αλλαχου, δημιουργώντας προβληματισμό και ανησυχία για τη φορά που έχουν πάρει τα οικονομικά δεδομένα στη χώρα μας. Το μεταναστευτικό δεν φοίνεται να έχει απασχσλησει, στο βαθμό της σοβαρότητας που ενέχει ως πρόβλημα, τη συγκυβέρνηση, η δροστηριότητα της οποίας αναλίσκεται στο γράψε σβήσε των μέτρων που θα πρέπει να ληφθούν για την επόμενη διετία, όπως απαιτεί πη τρόικα.

Για to θέμα αυτό της κρίσης και της οικονομικής μετανάστευσης, έχει γίνει σχετική έρευνα (Τζενιφορ Καβουνίδπ) από το Κέντρο Προγραμματισμού και ΟικονομιΚών Ερευνών (ΚΕΠΕ), η Οποία δημοσιεύθηκε στο τεύχος των οικονομικών εξελίξεων του Φεβρουαρίου. Στην έρευνα, μετα ξύ των άλλων, επισημαίνεται ότι η επιδείνωση της ανεργιάς στην ελληνική αγορά εργασίας, από τo ιελευταίο τρίμηνο του 2008, και η χειροτέρευση των όρων απασχόλησης έχουν οδηγήσει αρκετούς Ελληνες και Ελληνίδες να αναζητήσουν εργασία στο εξωτερικό, και ιδίως άτομα νεαρής σχετικά ηλικίας, που χαρακτηρίζονται από ιδι αίτερο υψηλά ποσοστά ανεργιάς και δεν έχουν δημιουργήσει ακό μα οικογενειακές και άλλες υποχρεώσεις.

Εγείρεται το ερώτημα εάν η τάση αυτή σηματοδοτεί τη μεταστροφή της ελληνικής μεταναστευτικής εμπειρίας και, συγκεκριμένα, εάν, μετά τη μετατροπή της Ελλάδας από χώρο απσστολης μεταναστών σε χώρα υποδοχής μεταναστών πριν από δύο περίπου δεκαετίες, μετασχηματιζεται πάλι σε χώρα αποστολης.

.Μορφωτικό επίπεδο

Γίνεται ανάλυση στα στοιχεία, τα οποία αποδεικνύουν τη μεγάλη αύξηση, τα τελευταία χρόνια, του ποσοστού ανεργίας ανάμεσα στον πληθυσμό μέχρι 44 ετών. To ποσοστό στις ομά δες αυτές υπερδιπλασιάστηκε. Η έντονη αύξηση της ανεργιάς χα ρακτήρισε όλα τα εκπαιδευτικά επίπεδη, σημπεριλαμβανομένων και των αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και των κατόχων μεταπτυχιακών τιτλων σπουδών, αν και το πτυχίο θεωρείται συχνά το ισχυρότερο όπλσ σε περιόδους οικονομικής κρίσης και υψηλης ανεργίας, σύμφωνα με έρευνα του ΟΟΣΑ που επικαλείται η μελέτη.

Αναλυτική καταγραφή γίνεται, στην ανάλυση, και στις σηνθήκες στην αγορά εργασίας, που διαμόρφωσαν και την προηγούμενη εμ πειρία ιης Ελλάδης ως χώρος αποστολης μεταναστών. Ειδικότερο, τa επίπεδη ανεργίας της χώρος ήταν σημαντικοί προσδιοριστικοί πα ράγοντες των μεταναστευτικών ρευμάτων από την Ελλάδη, την περίοδο 1959 - 1977, προς τις ΗΠΑ, τov Καναδα, την Αυστραλία και τη Γερμανία, με ta ρεύματα να διακυμαίνονται ανάλογα με τα επίπεδη ανεργίας, τονίζεται στη μελέτη.

Σήμερα δεν είναι μόνο τα υψηλά επίπεδη ανεργιάς που δημιουργούν τάση για μετανάστευση, αλλά και άλλοι σχετικοί παράγοντες, όπως είναι οι αρνητικές προβλέψεις για την πορεία της ελληνικής οικονομίας για αρκετά μεγάλο διά στημα, ακόμα και οι μειωμένες επαγγελματικές προοπτικές που συνεπάγονται. Την ίδια στιγμή, n περιοριστική δημοσιονομική πολιτική δεν εππρέπει την ενίσχυση του διάτρητου κοινωνικού διχττιού ασφαλείας που δεν μπορούσε να ανταποκριθεί σε παλαιότερες ανάγκες, ποσω μάλλον σε νέες, ενώ το άτυπο δίχτυ ασφαλείας, όπως της οικογένειας, που άμβλυνε παλαιότερο τις επιπτώσεις της νεανικής ανεργιάς με την επιδητηση των άνεργων τέκνων της, δυσκολεύε ται πλέον va προσφέρει την ίδια προστασία, εφόσον n ανεργία πλητττει σοβαρά σήμερο και το εργατικό δυναμικό μεγαλύτερης ηλικίας, αντίθετα με προηγούμενες εποχές.

Αναδεικνύεται, μέσα από την έρευνα, για μια ακόμη φορά πως η πολιτεία αντιμετωπίζει κρίσιμα ζητήματα. Ενώ παλαιότερα n Ελληνική Στατιστική Αρχή δημοσίευε στοιχεία για τη μετανάστευση των Ελλήνων, όπως και για τους παλιννοστούντες, δεν υπάρ χουν αντίστοιχα στοιχεία σήμερα. Παρομοίως, το γροφείο του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης της Αθήνας, που ασχολήθηκε τις δεκαετίες του 1950, 1960 και 1970 με τη μετανάστευση Ελληνων στην Αυστρολία, τον Καναδα και τις ΗΠΑ, δεν ασχολείται πλέον με τη μετανάστευση των Ελλήνων στο εξωτερικό, αλλά αποκλειστικά με τη μετανάστευση ξένων προς την Ελλάδη. Οι Ελληνες που απευθύνονται στον Οργανισμό, παραπέμπονται σε πρεσβείες και προξενεία. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ως χώρες προορισμού των Ελληνων, φοίνεται να σηγκεντρώνουν η Γερμανία, n Αυστραλία και οι ΗΠΑ, όπως και ορισμένες χώρες της Μέσης Ανατολης.

Αλματώδης άνοδος

Σύμφωνα με στοιχεία της Ομοσηονδιακής Στατιστικής Υπηρεσίας της Γερμανίας Destatis, το πρώτο εξάμηνο του 2011 ση μειώθηκε αλματώδης αύξηση του αριθμού των Ελληνων, που ήταν εγκατεστημένοι στη Γερμανία. Το συγκεκριμένο εξάμηνο, με τακόμισαν 4.100 άτομα ελληνικής υπηκοότητας, παρουσιάζοντας αύ ξηση κατά 84% σε σχέση με το ίδιο εξάμηνο του προηγούμενου έτους. Συγκριτικά, ο συνολικός αριθμός εγκατεστημένων από το εξωτερικό αυξήθηκε κατά 19%, φτάνοντας τους 435.000, η πλειονότητα των οποίων ήταν πολίτες άλλης χώρος της Ε.Ε. Στο σχετικό δελτίο της γερμανικής υπηρεσίας, τονίστηκε ότι ήταν ιδιαίτερο μεγάλη η αύξηση της εισροής από χώρες της Ε.Ε. που πληττονται εντονότερο από την οικονομική κρίση, αλλά η αύξηση της Ισπανίας ήταν μικρότερη από εκείνη της Ελλάδης (το 49%, φτά νοντας στους 2.400 ανθρώπους).

Η ζήτηση εργασίας στη Γερμανία αφορά κυρίως θέσεις υψηλού εκπαιδευτικού επιπέδου και η Ομοσπονδιακή Υπηροσία Εργασίας μεσολαβεί για την εξεύρεση εργασίας εργαζομένων ξένης υπηκοότητας με υψηλη κατάρτιση. Πρέπει να σημειωθεί ότι, το Δεκέμβριο του 2011, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρό Προς Αυστραλία Η αναζήτηση εργασίας στην Αυστραλία φοίνεται να έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις. Οι πολυπληθείς κλησεις στην πρεσβεία Αυστραλίας οδήγησαν στη διοργάνωση πέντε ενημερωτικών συναντήσεων στην Αθήνα, τον Οκτώ βριο του 2011, σε σχέση με τις συγκεκριμένες δεξιότητες στην Αυστραλία, πσυ χαρα κτηρίζονται από ελλείψεις, οι περισσότερος από τις οποίες αποκτώνται με σπουδές ή κατάρτιση μεγάλης διάρκειας, όπως είναι τα υγειονομικά επαγγέλματα Οι αιτήσεις συμ μετοχής ήταν περίπου 15.000, αλλά μόνο 1.250 άτομα με σχετικά προσόντα πήραν την πολυπόθητη πρόσκληση. Λόγω των διαφόρων περιοριστικών προϋποθέσεων, δεν έχει σημειωθεί αύξηση της χορήγησης μεταναστευτικής βίζας σε Ελληνες υπηκόους, παρ' όλη τη μεγάλη αύξηση του ενδιαφέροντος. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τις πλη ροφορίες της προσβείας της Αυστραλίας στην Αθήνα, οι αφίξεις Ελλήνων υπηκόων για μόνιμη διαμονή στην Αυστραλία, ως εξειδικευμένων, ήταν 22 το 2008 - 2009,17 το 2009 - 2010, ενώ το ημερολο γιακό έτος 2011 λιγότεροι από 15 Ελληνες κατάφεραν να πετύχουν την έγκριση της σχετικής αίτησης. 

Ερευνα για τη διαρροή επιστημονικού δυναμικού εκτίμησε ότι, το 2010, εργάζονταν στο εξωτερικό 110.000 με 135.000 Ελληνες πτυχιούχοι, οι οποίοι αποτελούσαν περίπου το 8,5% με 10,5% όλων των πτυχιούχων που ζούσαν στην Ελλάδη. Διαπιστώθηκε ότι η προγματοποίηση των σπουδών στο εξωτερικό ουντόμευσε τη χρονική διάρκεια που χρειαζόταν για την εύρεση εργασίας. Πρέπει να σημειωθεί ότι η σημερινή τάση μετατροπής σε χώρο αποστολης μεταναστών και πάλι δεν είναι χαροκτηριστικό μόνο της Ελλάδος, αλλά και άλλων χωρών που την ίδια περίπου εποχή με την Ελλάδη μετατράπηκαν, από χώ ρες αποστολης μεταναστών, σε χώρες υποδοχής.

Το συμπέρασμα, στο οποίο καιαληγει n ανάλυση τou ΚΕΠΕ, εί ναι ότι οι μεγάλες δυσκολίες, που χαροκτηρίζουν πλέον την ελλη νική αγορά εργασίας, έχουν επίπτωση στην αύξηση της ζήτησης για μετανάστευση. Η ανεργία φοίνεται να αποτελεί, σήμερο. σημαντικό παράγοντα μετανάστευσης Ελληνων, ακριβώς όπως διαπιστώθηκε για την προηγούμενη εμπειρία της Ελλάδης ως χώρας αποστολης μεταναστών, τις μεταπολεμικές δεκαετίες.

Οι χώρος προορισμού, που σηγκεντρώνουν το ενδιαφέρον των υποψήφιων Ελληνων μετανα στών, σημπίιττσυν σε μεγάλο βαθμό τις δύο εποχές. Φαίνεται όμως ότι θα υπάρχουν μεγάλες διαφορές στα χαρακτηριστικά των αντίστοιχων κυμάτων, ασχέτως του σχετικού μεγέθους τους (είναι άγνω στο ποια έκταση θα πάροι το νέο κύμα, αλλά δύσκολα θα φτάσει στο μέγεθος του μεταπολεμικού). Σήμερα, η ζήτηση μετανάστευσης είναι ιδιαίτερα έντονη ανάμεσα στους νέους με υψηλά επίπεδη εκ παίδευσης και η ζήτηση εργασίας που εμφανίζεται στις επιθυμητές χώρες προορισμού είναι κυρίως για εργαζομένους εξειδικευμένων προσόντων, ενώ, αντίθετα, τις μεταπολεμικές δεκαετίες, οι Ελληνες μετανάστες ήταν κυρίως χαμηλης εκπαίδευσης και ανταποκρίθηκαν σε ζήτηση ανειδίκευτης εργασίας στη Γερμανία και αλ λού.

Οι προβλέψεις για την εξέλιξη της ανεργιάς είναι δυσοίωνες. Πολλοί ειδικοί ομιλούν ότι μπορεί μέχρι τέλος του χρόνου να προσεγγισει το 30%. Ενα τέτοιο ποσοστό είναι δύσκολα διαχειρίσιμο από την πλευρα της πολιτείας, η οποία δεν έχει τους κατάλληλους πόρους για να τους στηρίξει οικονομικά μέσω εηιδημάτων και άλλου είδηυς παροχών. Συνεπώς, κάτι πρέπει να γίνει με την κινητοποίηση και της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η προετοιμασία για ουσιαστικές παρεμβάσεις δεν πρέπει να βροδύνει. Μεταβολές στην απασχόληση Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με έρευνα (K Κανελλόπουλος) για την απασχόληση και τις μεταβολές που περιλαμβάνεται στο Οικονομικό Δελιίο της Τράπεζας της Ελλάδος, διάχυτη είναι η εκτίμηση ότι οι προοπτικές της απασχόλησης παραμένουν δυσοίωνες και, λόγω της οικονομικής ύφεσης που συνεχίζεται, αναμένεται περαιτέρω χειροτέρευση.

Η μείωση της απασχόλησης και οι σηνέ πειές της οικονομικής κρίσης δεν κατανέμονται εξίσου μεταξύ των κλάδων οικονομικής δροστηριότητας. αλλά σϋτε και μεταξύ των κοι νωνικών ομάδων. Ετσι, ενώ υπάρχουν κλάδοι οικονομικής δροστιι ριότητας που από την έναρξη της οικονομικής κρίσης έχουν απολέσει σημαντικό τμήμα της απασχόλησης τους, άλλοι κλάδηι δείχνουν να αντέχουν στην οικονομική κρίση ή και να κερδίζουν θέσεις απασχόλησης.

Συγκεκριμένοι κλάδοι οικονομικής δροστηριότητας της εκτεθειμένης στον έντονο ευρωπαϊκό και διεθνή ανταγωνισμό μικρής ελληνικής οικονομίας, οι οποίοι προκύπτει ότι επιβιώνουν στην τρέχουσα βαθιά κρίση και εμφονίζουν αξιόλογη κινητικότητα εργαζομένων, όπως η γεωργία, η βιομηχανία τροφίμων, τα ξενοδοχεία και οι φορμακοβιομηχανίες, δεν μπορεί να θεωρηθούν ως αισιόδοξη ένδειξη αντοχής στην κρίση και προοπτικής ότι αυτή θα ξεπεραστεί, καθώς και ως πιθανοί στόχοι άσκησης ενεργητικής πολιτικής απασχόλησης, τονίζει ο αναλυτής, θα πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι η βαθιά οικονομική ύφοση, που μαστίζει την ελληνική οικονομία, είναι ακόμη εν εξελίξει και οι εκτιμήσεις για το πού θα οδηγήσει είναι τουλάχιστον αβέβαιες.

ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ