ΠΡΕΠΕΙ να επισημανθεί το πρόβλημα που προκύπτει με την ερώτηση Γ2β στο μάθημα των Λατινικών στις φετινές πανελλήνιες εξετάσεις. Πρώτα το καθαρά «τεχνικό» ζήτημα. Ζητήθηκε (με εξάρτηση από τη φράση aliquis dicit) η μεταφορά σε Πλάγιο Λόγο της φράσης: clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit, quod tonsoris praeripuisset officium. Το πρόβλημα εντοπίζεται στον χρόνο του ρήματος praeripio. H KEE δίνει ως ορθή απάντηση το praeripuerit (παρακείμενος). H ορθή απάντηση είναι το praeripuisset.

ΑΠΟτο πλήθος των έγκυρων ξένων συντακτικών που θα μπορούσε να συμβουλευτεί κανείς, παραπέμπω, συντομίας χάριν, στους Gildersleeve and Lodge, Latin Grammar, MacMillan 1968, σελ. 323, παρ. 518 και Ε.C. Woodcock, A New Latin Syntax, Methuen, Λονδίνο 1959, σελ. 223, παρ. 272. 1) Ο αρκτικός χρόνος της εξάρτησης (dicit) δεν αναιρεί την ιστορικότητα του απαρεμφάτου venisse (όπως πρέπει να είναι το venit στον Πλάγιο Λόγο). 2) Οταν μια δευτερεύουσα πρόταση του Ευθέος Λόγου έχει υποτακτική παρατατικού ή υπερσυντελίκου, αυτό δεν αλλάζει στον Πλάγιο Λόγο, ανεξάρτητα από τον χρόνο του ρήματος εξάρτησης. 3) Το praeripuerit (της ΚΕΕ) θα ήταν σωστό, μόνον αν το απαρέμφατο του ρήματος venio βρισκόταν σε χρόνο ενεστώτα, δηλ. αν η φράση ήταν (dicit aliquis) Brutum vocatum … venire. 4) To praeripuerit που αναμένει ως ορθή απάντηση η ΚΕΕ ακυρώνει τη σχέση προτερόχρονου η οποία υφίσταται ανάμεσα στο venit και το praeripuisset του κειμένου που δόθηκε στους υποψηφίους, τουτέστιν η πράξη του praeripuisset προηγείται χρονικά εκείνης του venit, εξ ου και ο υπερσυντέλικος.

ΕΙΝΑΙ προφανές ότι οι θέσαντες το ερώτημα «δεσμεύονται» από τον αρκτικό χρόνο του dicit, θεωρώντας απαράβατο κανόνα την υπακοή στον χρόνο του ρήματος εξάρτησης. Αλλά τέτοιος κανόνας ισχύει μόνο για όσους ξέρουν τα Λατινικά τους από την ισχνή, και προφανέστατα ελλιπή, συντακτική ύλη που περιέχεται σε σχολικά εγχειρίδια τύπου Τζάρτζανου.

ΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ,και πολύ πιο ουσιώδες, ζήτημα τώρα: όταν θέτεις τέτοια ερώτηση, καλό είναι να έχεις ευρύτερη εποπτεία της συμπεριφοράς του λατινικού λόγου. Και στη συγκεκριμένη περίπτωση, κανένας γνώστης του λατινικού λόγου δεν θα μετέτρεπε το praeripuisset σε praeripuerit. Tα παραδείγματα που διαψεύδουν το επισήμως «σωστό» της ΚΕΕ αφθονούν. Και τελειώνοντας: ο λατινιστής/λατινίστρια που επινόησε την επίμαχη ερώτηση παρακαλείται να παραθέσει παράδειγμα που να στηρίζει την άποψή του/της.

 ΤΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΥ Δ. ΠΑΠΑΓΓΕΛΗ,