Δυστυχώς ορισμένα παιδιά έρχονται αντιμέτωπα με σημαντικά προβλήματα στο σχολείο από πολύ νεαρή ηλικία. Είτε δεν μπορούν να κρατηθούν στο ίδιο επίπεδο με τα υπόλοιπα, είτε δεν θέλουν, ελλοχεύει ο κίνδυνος κάποιας μαθησιακής δυσκολίας. Αυτά τα περιστατικά δεν μπορούμε ούτε να τα αγνοήσουμε, ούτε όμως και να αντιμετωπίσουμε από μόνοι μας. Για αυτό ακριβώς το λόγο θα σκιαγραφήσουμε το προφίλ του ειδικού παιδαγωγού και του λογοπεδικού ή λογοθεραπευτή για να ξεκαθαρίσουμε το ρόλο τους και να ενημερώσουμε, μέσα από μια συζήτηση με επαγγελματίες του είδους, πως μπορεί να βοηθήσει ο γονιός το παιδί του. Όπως λένε και οι ίδιοι, να ζητήσεις βοήθεια όταν πρέπει, είναι μια πράξη γενναιότητας.

Ένας παιδαγωγός ειδικά για το παιδί μας

Συνέντευξη στον ΓΙΩΡΓΟ ΚΑΛΛΙΝΗ

Καθήμενος απέναντι από την ειδική παιδαγωγό (M.Ed.) – φιλόλογο, Ανδρομάχη Γώγου, νιώθω ότι οι περιγραφές των μαθησιακών δυσκολιών που κάνει, περιγράφουν την παιδική ηλικία πολλών ανθρώπων. Οι περισσότεροι βέβαια δεν παραδέχτηκαν το πρόβλημα τους και δεν ζήτησαν βοήθεια. Όλα τα παιδιά, σύμφωνα με την ειδικό, έχουν εγγενώς τη διάθεση για μάθηση και δεν υπάρχει πιο όμορφο πράγμα από το να βοηθάς κάποιον που θέλει να μάθει.

Ποιος είναι ο ρόλος του ειδικού παιδαγωγού;

Ο ειδικός παιδαγωγός είναι ένας παιδαγωγός, ο οποίος μπορεί να βοηθήσει ένα παιδί σε οποιοδήποτε επίπεδο, πρωτοβάθμιας ή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, να αντεπεξέλθει σε κάποιες δυσκολίες που μπορεί να έχει στους γνωστικούς στόχους στο σχολείο, στα μαθήματα δηλαδή. Ουσιαστικά προσπαθούμε να γεφυρώσουμε χάσματα ανάμεσα στο τι ζητείται να κάνει ένα παιδί στο σχολείο και τι μπορεί πραγματικά να κάνει. Εκτός αν υπάρξει ειδίκευση σε κάποια αναπτυξιακή διαταραχή που χρειάζεται δουλειά πριν από την πρώτη δημοτικού, έρχονται παιδιά από τη στιγμή που μπαίνουν στο σχολείο και έπειτα, κυρίως παιδιά που έχουν κάποιες συστηματικές και σε βάθος δυσκολίες στη μάθηση. Σαν σχολείο βέβαια εννοούμε και το νηπιαγωγείο, γιατί υπάρχουν παιδιά που δεν φτάνουν τους στόχους του νηπιαγωγείου και πολλές φορές από κάτω κρύβεται μια μαθησιακή δυσκολία, η οποία θα μπορούσε να δουλευτεί από τα πρώτα χρόνια του νηπιαγωγείου. Δεξιότητες όπως ο προσανατολισμός, η εκμάθηση των εποχών, τη φορά των γραμμάτων, υποτίθεται ότι ένα παιδάκι τις έχει κατακτήσει πριν πάει στο δημοτικό αλλά μερικά παιδάκια έχουν κάποιο πρόβλημα. Έτσι λοιπόν πρέπει ο νηπιαγωγός να ειδοποιήσει τους γονείς και αυτοί με την σειρά τους να έρθουν σε εμάς. Ένας έμπειρος παιδαγωγός, είτε νηπιαγωγός είτε δάσκαλος, μπορεί να διαγνώσει τη μαθησιακή δυσκολία και αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί όσο πιο νωρίς δούμε κάποιο πρόβλημα τόσο πιο εύκολα θα το αντιμετωπίσουμε.

Ποιες είναι οι πιο συχνές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα παιδιά;

Η πιο συχνή δυσκολία είναι η δυσκολία να συγκεντρωθεί ένα παιδί. Η δυσκολία συγκέντρωσης είναι ένα μεγάλο πρόβλημα χωρίς απαραίτητα να συνιστά διάγνωση. Είναι πολύ σημαντικό να κρατάς ένα παιδί στο θρανίο του, στο χώρο μελέτης στο σπίτι και να φέρει σε πέρας όλα τα καθήκοντα που έχει για την επόμενη μέρα. Το επόμενο πιο συχνό πρόβλημα είναι κάποιες ειδικές ασχολίες που μπορούν να υπάρχουν σε συγκεκριμένους τομείς. Μπορεί να υπάρχουν παιδιά που δυσκολεύονται στην ανάγνωση, στην ορθογραφία ή στο να γράφουνε εκθεσούλες σε μεγαλύτερες τάξεις, δηλαδή να οργανώνουν το λόγο τους και να τον διατυπώνουν γραπτά.

Άλλα παιδιά μπορεί να έχουν πρόβλημα στην αρίθμηση και σε πράξεις, από τη πρόσθεση μέχρι τη διαίρεση, στο λύσουν προβλήματα και γενικά στα μαθηματικά να ανταποκριθούν σε όσο πιο αφηρημένες γίνονται οι μαθηματικές έννοιες. Κάποιες από αυτές που ανέφερα συνθέτουν το προφίλ ενός μαθητή που λέμε ότι έχει δυσλεξία, αλλά το πιο συνηθισμένο δεν είναι η δυσλεξία αλλά μια ιδιαιτερότητα, ένα μαθησιακό κενό ή δυσκολία σε ένα συγκεκριμένο τομέα. Είναι γενικότερα αποδεκτό ότι δεν υπάρχει μαθητής που να μην έχει μέσα του εγγενώς το κίνητρο για μάθηση. Δεν υπάρχει μαθητής που εγγενώς βαριέται, να θέλει να είναι ο τελευταίος της τάξης, να θέλει να φαίνεται αδιάφορος, να θέλει να είναι ο κακός μαθητής. Πάντα υπάρχουν λόγοι που μπορεί κάποιο παιδί να βαριέται και να αποκλίνει, είτε είναι μαθησιακές δυσκολίες ή προβλημάτων ψυχολογικού χαρακτήρα.

Τέλος, αν ένα παιδί έχει κάποιες μαθησιακές δυσκολίες μπορούμε να πούμε ότι έχει δυσλεξία, που φυσικά δεν παρατηρείται με το ίδιο προφίλ από παιδί σε παιδί και από φύλο σε φύλο. Γενικότερα, δεν είμαι της άποψης ότι πρέπει να εντάξεις τις μαθησιακές ιδιαιτερότητες σε διαγνωστικά κριτήρια, γιατί ακόμα και μία διάγνωση που λέγεται δυσλεξία από μαθητή σε μαθητή διαφέρει τρομερά. Επίσης ένα πολύ δύσκολο σημείο που πρέπει να πούμε είναι όταν ένα παιδί αντιδράει στη βοήθεια που του προσφέρεται, είτε γιατί κουράστηκε να πηγαίνει από ειδικό σε ειδικό είτε γιατί δεν του εξηγήθηκε σωστά η κατάσταση. Πρέπει να εξηγούμε στα παιδιά για ποιους λόγους κάνουμε ό,τι κάνουμε και πρέπει να καταλάβουν ότι θα κουραστούν. Αλλά όταν θα γυρίσουν στο σχολείο πιο εξοπλισμένα και δυνατά, αυτό που εισπράττουν τους δίνει τέτοια ικανοποίηση που όλη η κούραση «εξατμίζεται».

Πότε πρέπει οι γονείς να απευθυνθούν σε έναν ειδικό παιδαγωγό;

Ο γονέας που έχει μια ανησυχία δεν χρειάζεται να περιμένει τη διάγνωση για να απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό και να ζητήσει βοήθεια. Άμα τον ειδοποιήσει ο δάσκαλος ότι το παιδάκι αποκλίνει από το σύνολο, ότι βρίσκεται λίγο πίσω από τα άλλα παιδιά, ότι έχει κάποιες συμπεριφορές που ανησυχούν τον δάσκαλο, αυτοί είναι αρκετοί λόγοι για να απευθυνθεί ο γονιός σε έναν ειδικό. Εκεί θα να γίνει διερεύνηση των μαθησιακών συμπεριφορών του παιδιού για να δει ποιες δείχνουν μια σημαντική απόκλιση από αυτές που ζητούνται στην τάξη, μια συστηματική μαθησιακή δυσκολία ή απλά ένα μαθησιακό κενό, το οποίο φυσικά είναι και πιο εύκολο να αντιμετωπιστεί. Μπορεί φυσικά να παρατηρήσει ο ίδιος ο γονιός μια μαθησιακή δυσκολία ή κάποια άλλη συμπεριφορά που να τον προβληματίσει, αλλά επειδή ο γονιός έχει σαν δείγμα μόνο το παιδί του, είναι καλό να το συζητάει πρώτα με το δάσκαλο του παιδιού, που έχει ένα κριτήριο πιο γενικό και μπορεί πιο εύκολα να αντιληφθεί το μέσο όρο.

Σε συνεργασία με το δάσκαλο πρέπει να εστιάσουν στο παιδί να δουν αν αυτά τα προβλήματα συνεχιστούν ή ξεπεραστούν. Κάθε παιδί πρέπει να βρει το «φάρμακο» για να μπορέσει να ανταποκριθεί στους οποιουσδήποτε μαθησιακούς στόχους υπάρχουν στο επίπεδο του και σίγουρα υπάρχουν κάποια παιδιά που σε συγκεκριμένο χρόνο θα ανταποκριθούν, κάποια που θα χρειαστούν παραπάνω χρόνο και κάποια που δεν τα οποία δεν θα μπορέσουν να ανταποκριθούν και κάπου εκεί περισσότερο μπαίνει ο ουσιαστικός ρόλος του ειδικού θεραπευτή.

Η παρέμβαση του ειδικού παιδαγωγού

Στη αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών όλα εξαρτώνται από το γνωστικό επίπεδο που βρίσκεται το παιδί και από τη δυναμική του. Μπορεί να είναι ένας μαθητής πέμπτης δημοτικού και να μην μπορεί να ανταποκριθεί σε άπλα προβλήματα μαθηματικών της πρώτης δημοτικού. Αυτό που κάνω αρχικά είναι η αξιολόγηση μετά από συζήτηση με τους γονείς αλλά και με το παιδί που κάποιες φορές νιώθει τα σημεία που υστερεί και θέλει να βελτιωθεί. Μετά κοιτάμε τα αποτελέσματα και αποφασίζουμε τους στόχους για τη χρονιά.

Με βάση αυτό το πλάνο παρέμβασης, φτιάχνουμε ένα υλικό ανάλογα με τον στόχο για το παιδί. Πάντα κάνουμε προσπάθεια το υλικό να συμβαδίζει με τη δουλειά που γίνεται στο σχολείο αλλά μερικές φορές πρέπει να αποκαταστήσουμε πρώτα κάποιες λειτουργίες και μετά να φτάσουμε στο επίπεδο του σχολείου. Είναι πάρα πολύ κρίμα ένα παιδί που έχει ανάγκη από αυτή την επιστήμη, όπως ένα παιδάκι με μυωπία που έχει ανάγκη τα γυαλιά του, να μην συναντιέται με αυτή γιατί μόνο καλό έχει να του κάνει. Είναι χαρακτηριστικό γενναιότητας να ζητάμε βοήθεια και είναι πολύ σημαντικό να το μαθαίνεις στο παιδί. Είμαστε λίγο διστακτικοί ακόμα στο να ζητάμε βοήθεια. Η ουσία είναι ότι η αλλαγή που θα δει ο γονιός στο παιδί του και η αλλαγή που θα βιώσει το παιδί είναι τόσο σημαντική που όλα τα άλλα μοιάζουν ασήμαντα.